S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn http://www.lrc-tnu.edu.vn
10
CHNG I
C S Lí LUN CA VN NGHIấN CU
1.1. Qun lý
1.1.1 Mt s khỏi nim c bn
T khi xó hi loi ngi xut hin, con ngi ó cú nhu cu lao ng tp th
hỡnh thnh nờn cng ng v xó hi, trong lao ng cú s phõn cụng, hp tỏc lao
ng. Chớnh s phõn cụng, hp tỏc lao ng ny nhm t hiu qu nhiu hn, nng
sut cao hn trong cụng vic. iu ny ũi hi phi cú s ch huy, phi hp, iu
hnh, kim tra tc l phi cú ngi ng u. Hot ng qun lý c ny sinh t
nhu cu ú. C.Mỏc vit: Bt k lao ng no cú tớnh xó hi chung v trc tip,
c thc hin vi quy mụ tng i ln u ớt nhiu cn n s qun lý Mt
nhc s c tu thỡ t iu khin ly mỡnh nhng mt dn nhc thỡ cn phi cú nhc
trng [4; 29, 30].
Nh vy, cú th núi hot ng qun lý l tt yu ny sinh khi con ngi lao ng
tp th v tn ti mi loi hỡnh t chc, mi xó hi. Do ú, khỏi nim qun lý c
nhiu tỏc gi a ra theo nhiu cỏch tip cn khỏc nhau. Chng hn:
- Theo T in ting Vit: Qun lý l t chc v iu hnh cỏc hot ng
theo nhng yờu cu nht nh [29; 789].
- Theo Harol Koontz: Qun lý l hot ng thit yu bo m s n lc ca
cỏc cỏ nhõn nhm t c cỏc mc tiờu ca t chc [13; 31].
- Theo Aunapu F.F: Qun lý l mt h thng XHCN, l mt khoa hc v l
mt ngh thut tỏc ng vo mt h thng xó hi, ch yu l qun lý con ngi
nhm t c nhng mc tiờu xỏc nh. H thng ú va ng, va n nh bao
gm nhiu thnh phn cú tỏc ng qua li ln nhau [1; 75]
- Thomas. J. Robbins - Wayned Morrison cho rng: Qun lý l mt ngh
nhng cng l mt ngh thut, mt khoa hc [25; 19].
S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn http://www.lrc-tnu.edu.vn
11
nc ta, cú nhiu nh ngha khỏc nhau v qun lý:
- Theo tỏc gi Nguyn Vn Bỡnh thỡ: Qun lý l mt ngh thut t c
mc tiờu ó ra thụng qua vic iu khin, phi hp, hng dn, ch huy hot
ng ca nhng ngi khỏc [3; 176]
- Theo tỏc gi Hong Ton: Qun lý l s tỏc ng cú t chc, cú nh
hng ca ch th lờn i tng qun lý nhm s dng cú hiu qu nht cỏc tim
nng, cỏc c hi ca h thng t c mc tiờu t ra trong iu kin bin
chuyn ca mụi trng [26; 43].
- GS Mai Hu Khuờ quan nim: Qun lý l s tỏc ng cú mc ớch ti tp
th nhng ngi lao ng nhm t c nhng kt qu nht nh v mc ớch ó
nh trc [16; 19, 20].
- GS ng V Hot v GS H Th Ng cho rng: Qun lý l mt quỏ trỡnh
cú nh hng, quỏ trỡnh cú mc tiờu, qun lý mt h thng l quỏ trỡnh tỏc ng
n h thng nhm t c nhng mc tiờu nht nh. Nhng mc tiờu ny c
trng cho trng thỏi mi ca h thng m ngi qun lý mong mun [14; 17]
- Theo GS Nguyn Ngc Quang: Qun lý l tỏc ng cú mc ớch, cú k
hoch ca ch th qun lý n tp th nhng ngi lao ng (khỏch th qun lý)
nhm thc hin nhng mc tiờu d kin [22; 24]
Cỏc nh ngha trờn tuy nhn mnh mt ny hay mt khỏc nhng im chung
thng nht u coi qun lý l hot ng cú t chc, cú mc ớch nhm t ti mc
tiờu xỏc nh. Trong qun lý bao gi cng cú ch th qun lý, khỏch th qun lý
quan h vi nhau bng nhng tỏc ng qun lý.
Núi mt cỏch tng quỏt nht, cú th xem qun lý l: Mt quỏ trỡnh tỏc ng
gõy nh hng ca ch th qun lý n khỏch th qun lý nhm t c mc tiờu
chung.
S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn http://www.lrc-tnu.edu.vn
12
1.1.2. Chc nng ca hot ng qun lý
T khỏi nim trờn, ch th qun lý tỏc ng vo khỏch th qun lý nhm
thc hin mt mc tiờu nht nh trờn c s thc hin cỏc chc nng qun lý, ú l:
lp k hoch, t chc, lónh o v kim tra.
Lp k hoch: L chc nng c bn nht trong s cỏc chc nng qun lý
nhm xỏc nh rừ mc ớch, mc tiờu i vi thnh tu tng lai ca t chc v
nhng quy nh, bin phỏp, cỏch thc a t chc t c nhng mc tiờu ú.
Núi cỏch khỏc, lp k hoch l quỏ trỡnh thit lp cỏc mc tiờu, h thng cỏc hot
ng v cỏc iu kin m bo thc hin c cỏc mc tiờu ú.
T chc: L quỏ trỡnh hỡnh thnh nờn cu trỳc cỏc quan h gia cỏc thnh
viờn, gia cỏc b phn trong mt t chc v xõy dng chc nng, nhim v quyn
hn ca tng b phn sao cho nh cu trỳc ú ch th qun lý tỏc ng lờn i
tng qun lý mt cỏch cú hiu qu nhm thc hin c mc tiờu ca k hoch.
Núi v sc mnh ca t chc, V.I.Lờnin ó ch rừ: " Liu mt trm cú mnh hn
mt nghỡn khụng ? Cú ch ! Khi mt trm c t chc li, t chc s nhõn sc
mnh lờn mi ln.
Lónh o: Khi k hoch ó c thit lp, c cu b mỏy ó c hỡnh thnh,
nhõn s ó c tuyn dng v sp xp thỡ phi cú ngi ng ra lónh o v dn dt
t chc. Ch o l quỏ trỡnh tỏc ng n con ngi h hon thnh nhng nhim
v c phõn cụng, t c cỏc mc tiờu ca t chc.
Kim tra: L mt chc nng c bn v quan trng ca qun lý. Lónh o m
khụng kim tra thỡ coi nh khụng lónh o. Kim tra l ỏnh giỏ, phỏt hin v iu
chnh nhng kt qu hot ng ca t chc nhm t c mc tiờu ca n v,
hon thnh k hoch ó ra.
Ngoi 4 chc nng nờu trờn trong chu trỡnh qun lý, ch th qun lý phi s
dng thụng tin nh l mt cụng c hay chc nng c bit thc hin cỏc chc
nng trờn.
Chỳng ta cú th biu din chu trỡnh qun lý theo s sau:
S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn http://www.lrc-tnu.edu.vn
13
Môi tr-ờng bên ngoài
1.1.3. í ngha ca hot ng qun lý
- L s tớnh toỏn hp lý, khoa hc khi s dng cỏc ngun lc, cỏc bin phỏp,
m bo cho hot ng ca b mỏy n khp, nhp nhng giỳp cho vic nõng cao
nng sut lao ng t c mc tiờu chung ca t chc.
- m bo s trt t k cng ca b mỏy thụng qua vic a ra nhng quy
nh cú tớnh phỏp lý nh: Lut, quy ch, ni quy
- L nhõn t ca s phỏt trin: Nu qun lý tt da trờn nhng cn c v
cụng c vng chc s cú s thỳc y s phỏt trin ca t chc.
-Theo nghiờn cu ca cỏc nh khoa hc, nhng nguyờn nhõn tht bi, phỏ
sn ca cỏc doanh nghip, c quan, n v sn xut thỡ nguyờn nhõn thuc v
qun lý chim 55%. Chớnh vỡ vy, khi t chc li b mỏy thỡ bin phỏp thay th
ngi qun lý thiu kh nng bng ngi qun lý cú nng lc v kh nng lónh o
tt l bin phỏp c s dng nhiu nht.
- Ngy nay, trong 5 nhõn t phỏt trin nn kinh t l: Ti nguyờn, vn, cụng
ngh, lao ng v cht xỏm qun lý thỡ cht xỏm qun lý c coi l yu t quan
Lập kế
hoạch
Kiểm tra
Lãnh đạo
Tổ chức
Hỡnh 1.1: Mi quan h ca cỏc chc nng trong quỏ trỡnh qun lý
S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn http://www.lrc-tnu.edu.vn
14
trng hng u cú vai trũ quyt nh s tng trng v phỏt trin ca mt t chc
kinh t hay ca t nc.
- Qun lý l mt ngh thut: Ngi qun lý phi phi hp cỏc nhõn t ti
nguyờn, vn, cụng ngh, lao ng v cht xỏm qun lý thnh sc mnh tng hp,
hn ch mõu thun ti mc thp nht, tranh th nhng mt thun li hng ti mc
tiờu. Sp xp cỏc ngun lc ca t chc, x lý linh hot, sỏng to cỏc tỡnh hung
trong hot ng ca t chc.
- Qun lý cú tớnh khoa hc: Trờn c s tớch lu kin thc, ỳc kt kinh
nghim thc t, khỏi quỏt hoỏ nhng tri thc ú thnh nhng nguyờn tc, phng
phỏp v k nng qun lý cn thit.
- Qun lý cú tớnh cụng ngh: Trong xó hi hin i, vic nghiờn cu, ỏp dng
nhng thnh tu khoa hc mi vo thc t sn xut ang l xu hng ca qun lý
hin i ngy nay. Phi hp s dng cỏc ngun nhõn lc, vt lc, ti lc v thụng
tin t c mc tiờu.
Khụng ch vy, nhõn t con ngi trong qun lý cng rt c coi trng. S
nng ng thụng minh v sỏng to kt hp vi tớnh nguyờn tc c coi l nhng
phm cht c bn ca nh qun lý. ng thi, vic gii quyt tt vn li ớch gia
nh qun lý v i tng qun lý l mt yu t quan trng c tha nhn nh mt
mt ca o c ngh nghip v o c kinh doanh.
1.1.4. Vai trũ ca qun lý trong s phỏt trin xó hi.
Mt xó hi mun tn ti v phỏt trin bao gi cng gm 3 yu t: tri thc,
lao ng v qun lý.
T xa xa, khi loi ngi mi xut hin tri thc cũn ớt, lao ng cũn thụ s,
th cụng cha cú s phc tp a ngnh ngh thỡ qun lý rt n gin. Ngy nay, s
lng tri thc phong phỳ lao ng xut hin nhiu ngnh ngh ũi hi trỡnh cao
thỡ vic qun lý cng phc tp v cng c cao. Qun lý, tri thc v lao ng l
3 yu t cú mi quan h mt thit, tng tỏc ln nhau to nờn s phỏt trin ca xó
hi. Tri thc cng cao, lao ng hin i ũi hi phi cú qun lý gii, ngc li
qun lý gii s thỳc y tri thc v lao ng phỏt trin.
S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn http://www.lrc-tnu.edu.vn
15
Túm li: Qun lý l yu t khụng th thiu c trong i sng v s phỏt
trin ca xó hi loi ngi. Qun lý cú tỏc dng thỳc y hay kỡm hóm s phỏt trin
ca xó hi tu theo trỡnh qun lý cao hay thp. Chớnh vỡ vy, trong thi i ngy
nay vi s phỏt trin nh v bóo ca cụng ngh thụng tin v lng tri thc ca con
ngi cng ũi hi cao trỡnh qun lý.
1.2. Qun lý o to ngh
o to ngh l mt lnh vc bao gm tt c cỏc hot ng ca nh trng
nhm cung cp kin thc v giỏo dc hc sinh. ú l cụng vic kt ni mc tiờu o
to, thit k chng trỡnh o to, thc hin chng trỡnh v cỏc vn liờn quan
n ging dy, giỏm sỏt, ỏnh giỏ, kim tra, cho im cựng cỏc quy trỡnh ỏnh giỏ
khỏc, cỏc chớnh sỏch liờn quan n chun mc v cp bng m nh trng o to.
Qun lý o to ngh l s vn ng ca mt h thng do nhiu yu t to
thnh. Cỏc yu t ny c gi l cỏc yu t ca quỏ trỡnh o to, mi yu t cú
tớnh cht, c im riờng, gia chỳng cú mi quan h qua li vi nhau. Cỏc yu t
ú cú quan h trc tip n hot ng ci bin nhõn cỏch, bao gm: Mc tiờu o
to; ni dung o to; phng phỏp o to; lc lng o to (i din l ngi
thy); i tng o to (i din l hc trũ); hỡnh thc t chc o to; iu kin
o to; mụi trng o to; quy ch o to; b mỏy t chc o to. Trong quỏ
trỡnh o to ngh, cỏc yu t trờn vn ng, tng tỏc ln nhau, lm ny sinh
nhng tỡnh hung cú vn ũi hi c gii quyt kp thi. Vỡ vy, qun lý o
to ngh chớnh l quỏ trỡnh x lý tỡnh hung cú vn trong quỏ trỡnh o to
nh trng phỏt trin.
1.2.1 Mc tiờu qun lý o to ngh
Mc tiờu qun lý l trng thỏi c xỏc nh trong tng lai ca i tng
qun lý hay mt s yu t cu thnh ca nú. Núi mt cỏch khỏc, mc tiờu qun lý l
nhng kt qu m ch th qun lý d kin s t do quỏ trỡnh vn ng ca i
tng qun lý di s iu khin ca ch th qun lý.
Nh trờn ó xỏc nh, i tng ca qun lý quỏ trỡnh o to l hot ng
ca thy, hot ng hc ca trũ quỏ trỡnh o to l mt h thng bao gm nhiu
S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn http://www.lrc-tnu.edu.vn
16
yu t cựng vn ng trong mi quan h mt thit vi nhau. Mc tiờu qun lý o
to ngh l lm th no m bo thc hin mt cỏch y cỏc k hoch o to
v cỏc ni dung chng trỡnh ging dy ỳng tin quy nh vi cht lng cao.
1.2.2. Nguyờn tc qun lý o to ngh
Qun lý o to phi tuõn th y cỏc nguyờn tc giỏo dc núi chung v
ỏp dng cỏc nguyờn tc ú vo qun lý o to phm vi trong mt nh trng.
Cỏc nguyờn tc c bn cn thc hin l: Thng nht qun lý v chớnh tr; tp trung
dõn ch; kt hp nh nc v xó hi; tớnh khoa hc; tớnh k hoch; tớnh c th, thit
thc v hiu qu.
1.2.3. Phng phỏp qun lý o to ngh
S dng mt cỏch hi ho, hp lý v cú hiu qu cỏc phng phỏp qun lý
nh: Phng phỏp hnh chớnh t chc; phng phỏp tõm lý xó hi; phng phỏp
kinh t.
1.2.4. Ni dung qun lý o to ngh
o to l s vn ng ca mt h thng do nhiu yu t cu thnh, mi yu
t cú tớnh cht, c im riờng v cú nhng tỏc ng khỏc nhau n kt qu o to,
gia cỏc yu t cú tỏc ng ln nhau. Ni dung ca qun lý o to vi t cỏch l
mt h thng khỏ phc tp v hon chnh. Trong ni dung ti tỏc gi ch cp
n cỏc ni dung sau:
a. Qun lý mc tiờu, ni dung chng trỡnh o to
- Khỏi nim v mc tiờu o to: Mc tiờu o to l kt qu, l sn phm
mong i ca quỏ trỡnh o to. Mc tiờu o to hay sn phm o to chớnh l
ngi hc sinh tt nghip vi nhõn cỏch ó c thay i, ci bin thụng qua quỏ
trỡnh o to.
- Vai trũ ca mc tiờu o to: Mc tiờu o to l xut phỏt im ch o
son tho v trin khai chng trỡnh o to, ng thi l c s thit lp k
hoch thc hin v ỏnh giỏ. Mc tiờu o to l chun mc ỏnh giỏ kt qu
hot ng o to. Mc tiờu o to quy nh tớnh cht v phng phỏp ca quỏ
S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn http://www.lrc-tnu.edu.vn
17
trỡnh o to, quy nh ni dung phng phỏp v t chc quỏ trỡnh o to. Mc
tiờu o to tỏc ng n tt c cỏc i tng, cỏc nhõn t ca quỏ trỡnh o to.
- Ni dung chng trỡnh o to: Ni dung chng trỡnh o to l h thng
kin thc, k nng, k xo ngh nghip, hot ng xó hi c chn lc trong nn
vn hoỏ, khoa hc k thut ca dõn tc v ca loi ngi m ngi giỏo viờn cn t
chc cho ngi hc lnh hi m bo hỡnh thnh theo mc tiờu o to ó nh
ra. thc hin c mc tiờu ó c trỡnh by trờn, ngi hc cn lnh hi mt
h thng mc tiờu o to.
Ni dung chng trỡnh o to cn c c th hoỏ trong k hoch o to,
chng trỡnh ging dy v cỏc ti liu dy hc.
- Qun lý mc tiờu, ni dung chng trỡnh o to: Qun lý mc tiờu, ni
dung chng trỡnh o to l qun lý vic xõy dng mc tiờu ni dung o to, k
hoch o to v ni dung chng trỡnh ging dy, qun lý quỏ trỡnh dy hc thc
t ca giỏo viờn, hc sinh sao cho k hoch ni dung chng trỡnh ging dy c
thc hin y ỳng thi gian v ni dung quỏn trit c cỏc yờu cu v mc
tiờu o to.
b. Qun lý giỏo viờn v hot ng ca giỏo viờn
Qun lý giỏo viờn v qun lý vic thc hin nhim v ging dy ca i ng
giỏo viờn, ca tng ging viờn gm:
Qun lý v c cu, s lng, cht lng i ng giỏo viờn, ỏnh giỏ cỏc u
khuyt im, s tin b v cỏc mt chớnh tr t tng, phm cht o c, nng lc
chuyờn mụn ca tng giỏo viờn.
Qun lý bi dng, o to phỏt trin i ng giỏo viờn
Theo dừi ch o vic hon thin cỏc h s, s sỏch chuyờn mụn nghip v.
Theo dừi ụn c vic thc hin k hoch v chng trỡnh ging dy theo
thi khoỏ biu.
Theo dừi ụn c vic thc hin, ỏnh giỏ kt qu thc hin cỏc nhim v
ging dy, giỏo dc ca ton th i ng giỏo viờn v ca tng giỏo viờn.
S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn http://www.lrc-tnu.edu.vn
18
Theo dừi ụn c vic thc hin v ỏnh giỏ kt qu thc hin vic hc tp,
bi dng nõng cao trỡnh chuyờn mụn v phng phỏp s phm ca i ng
giỏo viờn v ca tng giỏo viờn.
ỏnh giỏ cỏc u, khuyt im s tin b cỏc mt v chớnh tr t tng phm
cht o c, nng lc chuyờn mụn ca tng giỏo viờn.
c. Qun lý hc sinh
Qun lý hc sinh thc cht l qun lý vic thc hin cỏc nhim v hc tp,
nghiờn cu khoa hc v rốn luyn ca hc sinh trong quỏ trỡnh o to.
Qun lý hc sinh cú cỏc nhim v sau:
Theo dừi tỡm hiu nm c nhng biu hin tớch cc v tiờu cc trong
thc hin nhim v hc tp, rốn luyn, cng nh nhng bin i nhõn cỏch ca hc
sinh núi chung v ca tng hc sinh núi riờng, t ú a ra nhng gii phỏp phự
hp.
Theo dừi v giỳp hc sinh, khuyn khớch hc sinh phỏt huy cỏc yu t tớch
cc, khc phc cỏc yu t tiờu cc, phn u vn lờn t kt qu hc tp v rốn
luyn ngy cng tt hn.
Cụng tỏc qun lý hc sinh cũn c tin hnh ng b c trong gi lờn lp v
ngoi gi lờn lp, trong Nh trng v ngoi Nh trng, trong hot ng hc tp
v rốn luyn, tu dng
d. Qun lý c s vt cht v phng tin dy hc
Gm cỏc cụng vic:
- Xõy dng nh , phũng hc, xng trng
- Mua sm phng tin trang thit b, dựng, ti liu hc tp.
- Vic s dng, bo qun, sa cha c s vt cht, trang thit b, dựng dy
hc ca giỏo viờn, hc sinh v cỏn b cụng nhõn viờn trong quỏ trỡnh o to.
1.3. Kin thc, k nng, k xo ngh nghip
1.3.1. Kin thc
S húa bi Trung tõm Hc liu i hc Thỏi Nguyờn http://www.lrc-tnu.edu.vn
19
Tri thc hay kin thc ca con ngi l kt qu ca quỏ trỡnh nhn thc, t
duy phn ỏnh hin thc khỏch quan thụng qua b nóo ca con ngi, l sn phm
c bit ca b nóo v do ú cú th hiu tri thc l thụng tin c cha trong nóo
ngi. Tri thc theo cỏch hiu chung nht l nhng iu hiu bit cú h thng v
s vt núi chung (T in ting Vit thụng dng, NXB Giỏo dc - 1998).
H thng cỏc tri thc khoa hc v cụng ngh trong ni dung o to ngh
nghip bao gm cỏc loi sau: Cỏc tri thc v s vt hin tng; Cỏc tri thc v lý
lun; cỏc tri thc v cỏc quỏ trỡnh cụng ngh gia cụng, ch bin, x lý to ra cỏc
sn phm vt cht hoc tinh thn; cỏc tri thc khỏc liờn quan v mụi trng lao
ng; cỏc tri thc hiu bit v con ngi.
1.3.2 K nng
T in ting Vit, Vin ngụn ng hc, xut bn nm 2002 nh ngha: K
nng l kh nng vn dng nhng tri thc thu nhn c trong mt lnh vc no ú
vo thc t.
Theo PGS.TS Trn Vit S: Tỡm hiu t gúc tõm lớ hc v dy thc hnh
sn xut trong giỏo dc ngh nghip. Thut ng k nng c hiu l: Kh nng
ca con ngi thc hin cụng vic mt cỏch cú hiu qu trong mt thi gian thớch
hp, trong cỏc iu kin nht nh v da vo cỏc tri thc, cỏc k xo ó cú.(24-
172).
- K nng c hỡnh thnh trờn c s kin thc v qua quỏ trỡnh luyn tp.
- K nng chung cn cho mi hot ng ngh nghip bao gm: K nng t
chc t k hoch lao ng; K nng t phõn tớch v kim tra hnh ng; k nng t
iu chnh hnh ng.
- K nng riờng bit thng ch mt s ngi v trong mt s hot ng
nht nh no ú. Vớ d k nng hi ho ngi ha s.
- S hỡnh thnh k nng theo nhng qui lut nht nh. Mt cỏch tng i
ngi ta xỏc nh 5 giai on hỡnh thnh k nng nh sau:
+ Giai on hỡnh thnh k nng s b.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét