Tài liệu Tìm hiểu thêm về bầu cử Tổng thống và nghị sỹ ở Pháp doc

LINK DOWNLOAD MIỄN PHÍ TÀI LIỆU "Tài liệu Tìm hiểu thêm về bầu cử Tổng thống và nghị sỹ ở Pháp doc": http://123doc.vn/document/1039450-tai-lieu-tim-hieu-them-ve-bau-cu-tong-thong-va-nghi-sy-o-phap-doc.htm

Tìm hiểu thêm về bầu cử Tổng
thống và nghị sỹ ở Pháp
Trong một cuộc bầu cử, một trong những nội dung quan trọng
nhất là đảm bảo quyền ứng cử tự do và bình đẳng. Để trở thành
một ứng cử viên, một công dân phải có những tiêu chuẩn của một
ứng cử viên (điều kiện về nội dung) và phải tuân theo các quy
trình, thủ tục ứng cử (điều kiện về hình thức). Quyền ứng cử tự do
và bình đẳng của công dân chỉ hiện hữu khi cả hai điều kiện trên là
tự do và bình đẳng. Nếu một người có đầy đủ quyền ứng cử, nhưng
những thủ tục ứng cử hạn chế quyền đó thì người đó không thể
hoặc khó có thể hiện thực hóa được các quyền của mình. Bài viết
này giúp tìm hiểu những quy trình, thủ tục ứng cử và đề cử trong
cuộc bầu cử Tổng thống và bầu cử Nghị viện ở Pháp, đồng thời làm
rõ một số nội dung về lý luận và thực tiễn của vấn đề này.
1. Bầu cử Tổng thống Pháp
Trong thời kỳ đầu của nền Cộng hòa thứ 5 theo bản Hiến pháp 1958
của Pháp, Tổng thống được bầu gián tiếp thông qua Tuyển cử đoàn
gồm khoảng 82.000 đại biểu (bao gồm các nghị sỹ và đại diện các cơ
quan đại diện ở địa phương)
1
. Tuy nhiên, từ năm 1962, một sửa đổi
Hiến pháp quan trọng đã cho phép tiến hành bầu cử Tổng thống một
cách trực tiếp, tức Tổng thống do người dân trực tiếp bầu ra, chứ không
phải qua Tuyển cử đoàn. Người trở thành Tổng thống phải đạt được đa
số phiếu trực tiếp từ cử tri trên toàn quốc. Nếu không đạt được đa số
phiếu trực tiếp tại vòng một, hai người có số phiếu cao nhất ở vòng đầu
tiên sẽ tham gia cuộc bầu cử lần vòng hai, và ứng viên nào được đa số
phiếu cử tri sẽ trở thành Tổng thống.
Muốn trở thành một ứng cử viên Tổng thống, trước hết, người đó
phải thỏa mãn các điều kiện của một cử tri, như có tuổi từ 23 trở lên và
đã hoàn thành các nghĩa vụ quốc gia. Các điều kiện ứng cử Tổng thống
về cơ bản giống với các điều kiện ứng cử Nghị sỹ. Ngoài các quy định
về tiêu chuẩn ứng cử viên tổng thống, để có thể được chọn trong danh
sách chính thức, các ứng cử viên phải tuân theo một quy trình mang
tính hình thức
2
. Đó là quy trình giới thiệu ứng cử viên.
1.1. Giới thiệu ứng cử viên Tổng thống thông qua các đại biểu dân
cử
Ứng cử viên phải được giới thiệu bởi các đại biểu dân cử từ nhiều cơ
quan khác nhau, cả ở trung ương lẫn địa phương. Lúc đầu, ứng cử viên
phải được sự giới thiệu của ít nhất 100 đại biểu dân cử đại diện 10 các
tỉnh khác nhau (département ou territoires) của Pháp. Tuy nhiên, xuất
phát từ những đánh giá của Hội đồng Hiến pháp về kết quả bầu cử năm
1974
3
, Nghị viện đã ban hành đạo luật ngày 18/6/1976 để sửa đổi về
quy định này , theo đó việc ứng cử của một ứng cử viên chỉ được chấp
nhận nếu đảm bảo những điều kiện cụ thể sau
4
:
- Được giới thiệu bởi ít nhất 500 đại biểu dân cử đại diện cho các
tỉnh khác nhau. Các đại biểu này là thành viên của Nghị viện (Thượng
nghị viện và Hạ nghị viên), Nghị viện Châu Âu, Hội đồng các vùng,
Hội đồng các miền, Hội đồng Paris, Cơ quan dân cử vùng và ngoài
nước, Hội đồng tối cao của người Pháp ở nước ngoài, các thị trưởng và
chủ tịch các cộng đồng đô thị hoặc khối dân cư. Số lượng người giới
thiệu tăng lên từ 100 thành 500 để nhằm sàng lọc tốt hơn các ứng cử
viên.
- Những người giới thiệu phải đại diện cho ít nhất 30 tỉnh khác nhau;
- Những người giới thiệu ở một tỉnh không được vượt quá 10% trên
tổng số những người giới thiệu. Số lượng này tương đương với mức 50
đại biểu trên 1 tỉnh.
Để đảm bảo tính trung thực và minh bạch của việc giới thiệu ứng cử
viên Tổng thống, mỗi người giới thiệu chỉ được quyền đại diện cho duy
nhất một ứng cử viên Tổng thống và danh sách những người giới thiệu
được đăng Công báo. Nếu số lượng người giới thiệu vượt quá 500, thì
500 người được đăng công báo là số được chọn ra theo hình thức rút
thăm ngẫu nhiên.
Các chữ ký giới thiệu ứng cử viên phải được gửi tới Hội đồng Hiến
pháp để kiểm tra
5
và quyết định danh sách chính thức các ứng cử viên.
Danh sách này phải được đăng Công báo ít nhất 15 ngày trước ngày
bầu cử vòng 1. Trong danh sách được đăng Công báo, Hội đồng Bảo
hiến không nêu rõ lý do việc lựa chọn hay loại bỏ một ứng cử viên nào
đó. Tuy vậy, các ứng cử viên được chọn cũng như không được chọn
vào danh sách chính thức đều có quyền khiếu nại Hội đồng Hiến pháp
về danh sách này. Các ứng viên bị loại có thể khiếu nại quyết định của
Hội đồng Bảo hiến về quyết định loại mình ra khỏi danh sách. Và các
ứng cử viên trúng cử có thể tố cáo những sai trái của các ứng cử viên
khác theo quy định của pháp luật.
Được áp dụng từ nhiều năm nay trong cuộc bầu cử Tổng thống,
phương pháp giới thiệu ứng cử viên qua đại biểu dân cử các cấp vẫn
gây ra tranh cãi nhất định ở nước Pháp. Trước hết, ý nghĩa của nó là
nhằm đảm bảo tính nghiêm túc trong việc ứng cử. Do vậy, việc giới
thiệu là một thủ tục sàng lọc các ứng cử viên ra tranh cử Tổng thống.
Chỉ những người nào đạt đủ 500 chữ ký giới thiệu thì mới có thể được
đưa vào danh sách ứng cử viên chính thức cho cuộc bầu cử Tổng thống.
Ngoài ra, nó cũng tạo điều kiện cho tất cả mọi người đều có thể ứng cử
Tổng thống. Những điều kiện về tiêu chuẩn và thủ tục là rõ ràng, công
khai. Không ai được tước quyền ứng cử của một ứng cử viên nếu họ có
đủ điều kiện theo quy định của pháp luật.
Tuy nhiên, cũng có những ý kiến chỉ trích về hệ thống giới thiệu này.
Việc xin chữ ký ủng hộ để trở thành ứng cử viên Tổng thống đối với
các ứng viên nhỏ (ứng cử viên tự do hoặc ứng cử viên của các đảng
nhỏ) là rất khó khăn. Một số người đề nghị thay thế hình thức này bằng
hình thức lấy/xin chữ ký ủng hộ của một số lượng cử tri nhất định (ví
dụ 100.000, 500.000…) trong khi Hội đồng Bảo hiến đã từng đề nghị
tăng hơn nữa (gấp đôi) số lượng các đại biểu giới thiệu để nhằm sàng
lọc tốt hơn, loại bỏ được những ứng viên không có chất lượng và chọn
lựa được những ứng viên có tính đại diện hơn
6
. Tuy nhiên, điều đó có
thể khiến cho cuộc bầu cử trở thành sự độc tôn của các đảng phái. Vấn
đề đặt ra là làm thế nào để cân bằng được hai yếu tố: sàng lọc được tốt
nhất việc ứng cử và hạn chế sự thống lĩnh của các đảng lớn trong việc
giới thiệu ứng cử viên.
Ngoài ra, hình thức này còn làm ảnh hưởng tới kết quả bầu cử. Trong
cuộc bầu cử Tổng thống năm 2002, hình thức này bị chỉ trích vì: thứ
nhất, hình thức này đã không hạn chế được số lượng lớn các ứng cử
viên Tổng thống, bởi đã có tới 16 ứng cử viên cho chức vụ Tổng thống.
Trong số này, có tới 8 ứng cử viên cánh hữu, con số này làm cho số
phiếu của ứng cử viên tiềm năng Lionel Jospin bị phân tán và dẫn đến
thất bại ngay tại vòng đầu cuộc bầu cử Tổng thống của ứng cử viên
này; thứ hai, hình thức này có thể cho phép một đảng gây sức ép đối
với các ứng cử viên có sự ủng hộ lớn của công chúng bằng cách gây
ảnh hưởng đối với các người có chức vụ quyền hạn (qua các đại biểu
giới thiệu), hoặc trái lại, làm phân tán phiếu bầu
7
.
Như vậy, theo quy định của Hiến pháp Pháp, bất cứ ai có đủ điều
kiện theo quy định của pháp luật đều có quyền ứng cử Tổng thống
thông qua hình thức xin chữ ký giới thiệu của các đại biểu dân cử từ
trung ương xuống địa phương. Cách quy định này có những ý nghĩa
quan trọng sau: một mặt, quy định này mở rộng cánh cửa bầu cử cho tất
cả công dân Pháp; mặt khác, nó cũng là cách thức để sàng lọc các ứng
cử viên Tổng thống. Hạn chế của nó là gây khó khăn lớn cho các ứng
cử viên nhỏ trong việc trở thành ứng cử viên Tổng thống. Về phương
diện này, các đảng phái có vai trò quan trọng trong việc giới thiệu ứng
cử viên thông qua những người giới thiệu. Tuy vậy, sự tham gia của
các đảng phái ở Pháp có những đặc thù so với các hệ thống chính trị
khác trong việc ứng cử đại biểu tranh cử Tổng thống.
1.2. Các đảng phái với việc giới thiệu ứng cử viên Tổng thống
Ở nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là ở Mỹ, các đảng có vai trò quan
trọng trong việc giới thiệu ứng cử viên nghị sỹ và Tổng thống thông
qua giai đoạn bầu cử sơ bộ - giai đoan đề cử của các đảng. Ở Mỹ, tùy
theo hệ thống pháp luật của mỗi bang, cử tri có thể trực tiếp bỏ phiếu
chọn ứng cử viên của một đảng hoặc gián tiếp bỏ phiếu bầu đại biểu -
những người đã cam kết ủng hộ một ứng viên cụ thể - đi dự hội nghị
đảng toàn quốc để chọn ứng cử viên chính thức cho mỗi cuộc bầu cử
8
.
Phương pháp bầu cử sơ bộ cũng được áp dụng thành công ở Italy trong
cuộc bầu cử năm 2005 để đề cử ứng cử viên R. Prodi chống lại ứng cử
viên S. Berlusconi
9
. Bầu cử sơ bộ của đảng cho phép các đảng chọn lựa
được ứng cử viên ưu tú nhất ra tranh cử Tổng thống.
Ở Pháp, không có quy định hiến pháp nào cấm việc tổ chức bầu cử
sơ bộ tại các đảng để giới thiệu ứng cử viên cho chức vụ Tổng thống.
Tuy vậy, cho đến trước cuộc bầu cử năm 2007, chưa có một cuộc bầu
cử sơ bộ nào được tiến hành ở Pháp. Năm 1991, Liên minh đảng Thống
nhất vì nước Pháp (L’Union pour la France) đã soạn thảo Hiến chương
bầu cử sơ bộ cho người Pháp để áp dụng cho cuộc bầu cử Tổng thống,
song dự án này đã không được thực hiện
10
. Sự thiếu vắng này xuất phát
từ quy định giới thiệu ứng cử viên của các đại biểu dân cử như đã trình
bày ở trên. Trong cuộc bầu cử Tổng thống năm 2007, các cuộc bầu cử
sơ bộ đã được tiến hành ở một số đảng, trong đó Đảng UMP đề cử N.
Sarkozy và Đảng PS đề cử S. Royal. Hai ứng cử viên đã lọt vào vòng
bỏ phiếu thứ 2, trong đó Sarkozy đã được bầu làm Tổng thống.
Mặc dù Hiến pháp không quy định các cuộc bầu cử sơ bộ và thực tế,
việc bầu cử sơ bộ chỉ được tiến hành trong cuộc bầu cử gần đây nhất,
các đảng phải vẫn có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc giới thiệu
các ứng cử viên tổng thống thông qua các đại diện của đảng ở các cơ
quan trung ương và địa phương.

2. Bầu cử nghị viện
Nghị viện Pháp được tổ chức theo mô hình lưỡng viện, bao gồm
Thượng nghị viện và Hạ nghị viện. Nếu như Hạ viện được bầu trực tiếp
bởi cử tri thì Thượng viện được bầu một cách gián tiếp thông qua
Tuyển cử đoàn
11
. Để trở thành ứng cử viên nghị sỹ, công dân phải có
đầy đủ các tiêu chuẩn ứng cử như: đủ tuổi (23 tuổi đối với hạ nghị sỹ
và 30 tuổi đối với thượng nghị sỹ); là công dân Pháp; đã hoàn thành
đầy đủ các nghĩa vụ quốc gia; không thuộc các trường hợp mất quyền
ứng cử. Phù hợp với nguyên tắc chủ quyền quốc gia, pháp luật của
Pháp không quy định điều kiện về chỗ ở như là một điều kiện để ứng
cử nghị sỹ. Một công dân có quyền ứng cử ở bất kỳ một đơn vị bầu cử
nào mà người đó muốn.
Để trở thành ứng cử viên, ngoài điều kiện về tiêu chuẩn đại biểu,
công dân phải tự ứng cử theo quy trình luật định.
2.1. Tự ứng cử
Khác với cuộc bầu cử Tổng thống, trong đó ứng cử viên phải được
giới thiệu, thì trong cuộc bầu cử Nghị viện, ứng cử viên phải tự ứng cử.
Để đảm bảo kiểm soát các đại biểu đủ các tiêu chuẩn luật định, người
muốn trở thành nghị sỹ phải tự tuyên bố ứng cử tại Ủy ban tỉnh ít nhất
21 ngày trước ngày bầu cử đối với cuộc bầu cử hạ viện và ít nhất 8
ngày trước ngày bầu cử thượng viện. Nếu Ủy ban tỉnh cho rằng, ứng cử
viên hoặc ứng viên thay thế
12
không đủ tiêu chuẩn ứng cử, Tỉnh trưởng
phải từ chối việc ứng cử của ứng cử viên. Người ứng cử có quyền kiện
ra Tòa án hành chính về quyết định của Tỉnh trưởng và cơ quan này
phải ra quyết định giải quyết việc khiếu kiện của ứng cử viên trong thời
hạn 03 ngày. Quyết định của Tòa hành chính không thể bị kháng nghị
ngay lập tức, mà có thể bị xem xét bởi Hội đồng Hiến pháp theo thủ tục
xét xử của Hội đồng Hiến pháp sau khi cuộc bầu cử kết thúc.
Ứng cử viên không được phép ứng cử tại nhiều đơn vị bầu cử khác
nhau. Đây là một quy định mới nhằm tránh việc lạm dụng quyền này để
gây ảnh hưởng tới cuộc bầu cử. Trong thế kỷ 19, trường hợp một người
đăng ký ứng cử tại nhiều đơn vị bầu cử rồi sau đó quyết định chọn một
đơn vị bầu cử chính thức là rất phổ biến. Trong những năm 1885-1889,
quyền này quá bị lạm dụng bởi tướng Boulanger để gây ảnh hưởng đến
kết quả bầu cử. Do đó, theo pháp luật hiện hành, việc đăng ký ứng cử
tại nhiều đơn vị bầu cử bị cấm. Một người ứng cử tại nhiều nơi sẽ bị
phạt rất nặng.
Như vậy, pháp luật bầu cử nghị sỹ không có quy định về hệ thống
sàng lọc ứng cử viên như bầu cử Tổng thống. Bất cứ ai có đủ tiêu
chuẩn ứng cử đều có quyền tuyên bố ứng cử và được bầu trong cuộc
bầu cử chính thức. Bầu cử nghị sỹ Hạ viện được thực hiện theo nguyên
tắc bầu cử đơn danh đa số 2 vòng
13
. Đơn danh có nghĩa là một đơn vị
bầu cử bầu một ứng cử viên. Đa số 2 vòng có nghĩa là nếu vòng 1 chưa
chọn được nghị sỹ thì tiến hành bầu cử lần 2. Để được bầu tại vòng 1,
ứng cử viên phải đạt đa số phiếu tuyệt đối và số phiếu bầu đó phải bằng
ít nhất 25% số cử tri đăng ký tại đơn vị bầu cử đó. Nếu không ai trúng
cử ở vòng 1, thì cuộc bầu cử lần 2 được tổ chức vào chủ nhật sau đó.
Người nào được số phiếu cao nhất tại vòng 2 - không phụ thuộc vào số
phiếu đi bầu - sẽ là người trúng cử nghị sỹ.
2.2. Đảm bảo ứng cử bình đẳng giữa nam và nữ
Để đảm bảo sự bình đẳng nam nữ trong bầu cử, Đạo luật ngày
06/6/2000 được thông qua. Theo quy định của Đạo luật này, đối với
bầu cử Hạ viện, các đảng phải giới thiệu cả các ứng cử nam và nữ
trong giới hạn chênh lệnh nam nữ tối đa là 2% (mức độ chênh lệnh tối
đa 49% nữ -51% nam). Nếu đảng nào không đạt được mức quy định
này thì sẽ bị phạt tiền. Theo quy định của pháp luật, các đảng được
Nhà nước hỗ trợ về tài chính tùy theo số lượng các nghị sỹ. Nếu mức
chênh lệnh nam nữ là 10% thì đảng đó sẽ bị giảm 5% mức hỗ trợ;
60% sẽ bị giảm 30% ; không có nữ hoặc không có nam thì sẽ bị giảm
tới 50%
14
. Còn đối với bầu cử tỷ lệ và bầu cử theo danh sách ở
Thượng viện
15
, thì các danh sách ứng cử của các đảng phải có số nam
và nữ ngang bằng nhau và danh sách phải xếp các ứng viên theo thứ
tự một nam rồi một nữ. Tuy nhiên, xuất phát từ việc Thượng viện
được bầu gián tiếp và số lượng thực tế ít ỏi của các phụ nữ trong Hạ
viện và các cơ quan đại diện khác, vấn đề bình đẳng nam nữ trong
Thượng nghị viện vẫn đang tiếp tục được đặt ra.
Mặc dù Đạo luật này không thể bảo đảm được một kết quả bầu cử
trong đó số nghị sỹ nam và nữ là bằng nhau, nhưng nó đã hướng tới
việc ngày càng nâng cao số lượng nghị sỹ nữ trong Hạ viện. Đạo luật
này được thông qua trong bối cảnh Pháp là nước có tỷ lệ nữ ở Nghị
viện ít vào bậc nhất ở Châu Âu (năm 2000, số nữ nghị sỹ Pháp chỉ
chiếm 10,9%, trong khi tỷ lệ này là 40% ở Thụy Sỹ, 26% ở Đức, 18% ở
Anh, 13% ở Bồ Đào Nha). Mặc dù ý nghĩa của đạo luật là rất quan
trọng, nhưng kết quả bầu cử sau đó vào năm 2002 vẫn là đáng thất
vọng, vì số lượng nữ nghị sỹ tăng không đáng kể (tăng từ 63 lên thành
71 trên tổng số nghị sỹ, chiếm 11,7%). Đa phần các đảng không đảm
bảo được chỉ tiêu nam nữ trong đề cử, như 2 đảng lớn PS (Đảng Xã
hội) đạt 31% và UMP (Đảng Liên minh vì Phong trào Nhân dân) đạt
19,6%. Với tỷ lệ chỉ đạt 31%, Đảng UMP đã bị giảm 15% tiền hỗ trợ,
tương đương hai triệu Euro. Pháp hiện giờ vẫn xếp thứ 13 ở Châu Âu
về tỷ lệ nữ trong Nghị viện.
Tóm lại, pháp luật về bầu cử của Pháp đã có những quy định thể
hiện rõ nguyên tắc ứng cử tự do và bình đẳng. Nội dung của nguyên tắc
đó là đảm bảo những người có đủ tiêu chuẩn có thể tự ứng cử hoặc
được đề cử vào danh sách chính thức trong cuộc bầu cử Tổng thống
cũng như Nghị viện. Dù quy trình có thể mang sàng lọc (bầu cử Tổng
thống) hoặc tự do (bầu cử Nghị viện), nhưng đều nhằm mục đích hiện
thực hóa một cách tốt nhất quyền ứng cử của công dân để làm sao chọn
ra được một danh sách ứng cử viên tốt nhất và từ đó, bầu được những
đại diện ưu tú nhất. Những quy định tăng cường sự hiện diện của phụ
nữ đóng một vai trò rất quan trọng trong việc góp phần khẳng định sự
quan tâm của xã hội đối với phụ nữ và tầm quan trọng ngày càng lớn
của phụ nữ trong đời sống chính trị.
(1) Trong hai nền Cộng hòa thứ 3 và 4, chỉ có các nghị sỹ mới có quyền
chọn lựa Tổng thống. Hình thức chọn lựa Tổng thống này xuất phát từ
tổ chức hình thức chính thể cộng hòa đại nghị theo quy định của Hiến
pháp lúc bấy giờ.
(2) Cho đến trước năm 1990, một ứng cử viên phải nộp một khoản tiền
đặt cọc là 10.000 Franc và chỉ được trả lại nếu đạt được ít nhất 5% số
phiếu bầu của cử tri. Tuy nhiên, quy định này đã bị bãi bỏ từ năm
1990.
(3) Trong cuộc bầu cử năm 1974, số lượng ứng cử viên ứng cử Tổng
thống là quá lớn, gây khó khăn cho công tác bầu cử.
(4) Louis Favoreu, Patrick Gaia, Richard Ghevontian, Jean-Louis
Mestre, Otto Pfersmann, André Roux, Gui Scoffoni, Droit
constitutionnel, 8e édition, Édition Dalloz, Paris, 2005, tr. 594.
(5) Hội đồng Bảo hiến kiểm tra việc giới thiệu ứng cử viên để bảo đảm
các ứng cử viên có đầy đủ các điều kiện ứng cử Tổng thống theo quy
định của Hiến pháp và pháp luật. Ví dụ, năm 1981, trong tổng cộng có
16.444 sự giới thiệu, Hội đồng Hiến pháp đã điều tra 219 trường hợp
và loại bỏ 175 trường hợp không phù hợp để cuối cùng quyết định
danh sách ứng cử chính thức gồm 10 ứng cử viên. Năm 2002, Hội đồng
Hiến pháp đã loại bỏ 190 trong số 17.815 trường hợp. Dominique
Turpin, Droit constitutionnel, (1e édition), Presses Universitaires de
France, Paris, 1992, tr. 497.
(6) Dominique Turpin, Droit constitutionnel, (1e édition), Presses
Universitaires de France, Paris, 1992, tr. 496-497.
(7) Berbard Chantebout, Droit constitutionnel, (27e édition), Édition
Dalloz, Paris, 2010, tr. 432.
(8) Lưu Văn Quảng, Hệ thống bầu cử ở Anh, Mỹ và Pháp – Lý thuyết
và hiện thực (Sách chuyên khảo), Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội,
2009, tr. 94.
(9) Dominique Turpin, Droit constitutionnel, (1e édition), Presses
Universitaires de France, Paris, 1992, tr. 494-495.
(10) Dominique Turpin, Droit constitutionnel, (1e édition), Presses
Universitaires de France, Paris, 1992, tr. 495.
(11) Hạ nghị viện được coi là cơ quan đại diện cho cử tri cả nước.
Trong khi đó, Thượng nghị viên là cơ quan «bảo đảm tính đại diện của
các đơn vi địa phương» (Điều 24.3 Hiến pháp Pháp). Xuất phát từ
nguyên tắc đó, Thượng nghị viện được bầu bởi Tuyển cử đoàn, được