Ln v¨n tèt nghiƯp Ngun Kim Thoa - Thèng kª 41A
hợp như: GDP, tích luỹ tài sản, tiêu dùng cuối cùng, GNI… và đã lập được một
số tài khoản chủ yếu phục vụ quản lý vó mô của Đảng và Nhà nước.
3. Tác dụng của hệ thống tài khoản quốc gia.
HƯ thèng tµi kho¶n qc gia lµ mét c«ng cơ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« nỊn kinh tÕ
qc d©n. Nã cã nh÷ng t¸c dơng sau:
- Sè liƯu cđa SNA ph¶n ¸nh mét c¸ch tỉng hỵp toµn bé kÕt qu¶ s¶n xt
nỊn kinh tÕ qc d©n, cung cÊp th«ng tin chi tiÕt ®Ĩ theo dâi mét c¸ch toµn diƯn
c¸c diƠn biÕn cđa nỊn kinh tÕ: tÝch l tµi s¶n, xt nhËp khÈu, tiªu dïng ci cïng
cđa d©n c vµ x· héi.
- Cung cÊp th«ng tin ®Ĩ tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kinh tÕ tỉng hỵp, nghiªn cøu
c¸c c©n ®èi lín cđa nỊn kinh tÕ qc d©n: c©n ®èi gi÷a tiªu dïng vµ s¶n xt, xt
khÈu vµ nhËp khÈu, tiªu dïng vµ tÝch l vµ c¸c c¬ cÊu kinh tÕ.…
- Nghiªn cøu qu¸ tr×nh s¶n xt, ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i vµ sư dơng ci
cïng, nghiªn cøu c¸c mèi quan hƯ gi÷a c¸c ngµnh trong nỊn kinh tÕ th«ng qua c¸c
m« h×nh kinh tÕ vÜ m« do c¸c nhµ kinh tÕ thÕ giíi ®Ị xt. Trªn c¬ së kÕt qu¶ ph©n
tÝch vµ dù b¸o, ®Ị ra chiÕn lỵc vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ phï hỵp.
- HƯ thèng tµi kho¶n qc gia lµ mét chn mùc cđa hƯ thèng kª Liªn HiƯp
Qc, thèng nhÊt ®ỵc ph¹n vi, néi dung vµ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n nỊn kinh tÕ, do
®ã ®¶m b¶o tÝnh so s¸nh ®ỵc trong so s¸nh qc tÕ, ®¸nh gi¸ tr×nh ®é t¨ng trëng vµ
ph¸t triĨn kinh tÕ x· héi cđa c¸c qc gia.
Trªn ®©y lµ nh÷ng t¸c dơng cđa SNA. ChÝnh nh÷ng t¸c dơng nµy cđa SNA ®·
kh¼ng ®Þnh vai trß to lín cđa SNA trong qu¶n lý kinh tÕ ë tÇm vÜ m«.
4. C¸c tµi kho¶n chđ u cđa SNA.
Nh ®· nãi ë trªn, SNA lµ mét hƯ thèng nh÷ng tµi kho¶n cã liªn hƯ víi nhau vµ
c¸c phơ b¶ng nh»m bỉ sung, ph©n tÝch cơ thĨ tõng mỈt cđa qu¸ tr×nh t¸i s¶n xt.
Néi dung vµ t¸c dơng cđa mçi tµi kho¶n kh¸c nhau, song ®Ịu nh»m mơc tiªu
ci cïng lµ m« t¶ qóa tr×nh s¶n xt vµ t¸i s¶n xt x· héi cđa nỊn kinh tÕ qc
d©n, tÝch l tµi s¶n cho qu¸ tr×nh s¶n xt cđa thêi kú tiÕp theo, xt khÈu ra níc
ngoµi, chun nhỵng vèn - tµi s¶n.
HƯ thèng tµi kho¶n qc gia gåm nh÷ng tµi kho¶n chđ u sau:
• Tµi kho¶n s¶n xt (Domestic product account)
• Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu (Income and outlay account)
• Tµi kho¶n vèn- tµi s¶n- tµi chÝnh(Capital finance account)
• Tµi kho¶n quan hƯ kinh tÕ víi níc ngoµi (Account on rest of the
world)
• B¶ng vµo /ra(Input/ Ouput –I/O)
• B¶ng kinh tÕ tỉng hỵp.
4.1. Tµi kho¶n s¶n xt
a. Đối tượng nghiên cứu của tài khoản sản xuất.
Trêng ®¹i häc kinh tÕ qc d©n
5
Ln v¨n tèt nghiƯp Ngun Kim Thoa - Thèng kª 41A
Tµi kho¶n s¶n xt lµ hƯ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ tỉng hỵp cã liªn hƯ víi
nhau, ®ỵc tr×nh bµy díi d¹ng tµi kho¶n nh»m ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh s¶n xt, ph©n
phèi lÇn ®Çu vµ sư dơng tỉng gi¸ trÞ s¶n xt (GO), tỉng s¶n phÈm trong níc
(GDP) trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (thêng lµ mét n¨m).
Từ đònh nghóa trên, có thể thấy đối tượng nghiên cứu của TKSX là các
quá trình sản xuất và sử dụng kết quả sản xuất (GO) nếu xét theo quan điểm
vật chất) hoặc quá trình sản xuất và sử dụng GDP (quá trình phân phối lần
đầu) nếu xét theo quan điểm tài chính.
b. T¸c dơng cđa tµi kho¶n s¶n xt.
Tµi kho¶n s¶n xt lµ tµi kho¶n ®ỵc thiÕt lËp ®Çu tiªn vµ lµ tµi kho¶n quan
träng nhÊt cđa hƯ thèng tµi kho¶n qc gia. Vai trß nµy ®ỵc quy ®Þnh bëi vai trß
cđa s¶n xt trong nỊn kinh tÕ qc d©n. V× vËy, c¸c chØ tiªu trong tµi kho¶n lµ c¬
së ®Ĩ lËp c¸c tµi kho¶n kh¸c.
Tµi kho¶n s¶n xt cã t¸c dơng ®¸nh gi¸ tỉng hỵp kÕt qu¶ xt cđa nỊn kinh tÕ
qc d©n. Th«ng qua tµi kho¶n s¶n xt ta cã thĨ n¾m b¾t ®ỵc c¸c chØ tiªu kinh tÕ
tỉng hỵp nh: gi¸ trÞ s¶n xt, chi phÝ trung gian, gi¸ trÞ t¨ng thªm, thỈng d s¶n
xt, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. Trªn c¬ së ®ã nghiªn cøu kÕt cÊu gi¸ trÞ cđa s¶n
phÈm (C, V, M).
Tµi kho¶n s¶n xt ®ỵc thiÕt lËp víi c¸c ph©n tỉ nh: theo nghµnh kinh tÕ, theo
thµnh phÇn kinh tÕ, theo khu vùc thĨ chÕ cã ý nghÜa quan träng trong viƯc nghiªn
cøu c¬ cÊu s¶n xt cđa nỊn kinh tÕ.
4.2. Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu.
a. Đối tượng nghiên cứu của tài khoản thu nhập và chi tiêu.
Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu lµ hƯ thèng c¸c chØ tiªu kinh tÕ tỉng hỵp cã
liªn hệ h÷u c¬ víi nhau ®ỵc tr×nh bµy díi d¹ng tµi kho¶n nh»m ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh
h×nh thµnh, ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i c¸c kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu gi÷a c¸c
thµnh viªn cđa khu vùc thĨ chÕ vµ toµn bé nỊn kinh tÕ qc d©n trong mét thêi kú
nhÊt ®Þnh.
Khác với tài khoản sản xuất, tài khoản thu nhập và chi tiêu chỉ nghiên
cứu quá trình tái sản xuất theo quan điểm tài chính, tức là tài khoản thu nhập
và chi tiêu ngiên cứu quá trình sản xuất và phân phối kết quả sản xuất
b. T¸c dơng cđa tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu .
Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu lµ mét trong 4 tµi kho¶n chÝnh, chđ u cđa
SNA, ®øng thø 2 sau tµi kho¶n s¶n xt. Nã cã nh÷ng t¸c dơng chđ u sau:
- Tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ ph©n phèi
l¹i tỉng s¶n phÈm trong níc (GDP), qu¸ tr×nh chun nhỵng thu nhËp gi÷a c¸c
thµnh viªn trong c¸c khu vùc thĨ chÕ vµ gi÷a c¸c khu vùc thĨ chÕ, gi÷a trong níc
vµ níc ngoµi. tõ ®ã h×nh thµnh thu nhËp cđa toµn bé nỊn kinh tÕ qc d©n nãi
chung còng nh tõng khu vùc thĨ chÕ nãi riªng.
Trêng ®¹i häc kinh tÕ qc d©n
6
Ln v¨n tèt nghiƯp Ngun Kim Thoa - Thèng kª 41A
- Th«ng qua tµi kho¶n thu nhËp vµ chi tiªu ta cã thĨ tÝnh ®ỵc c¸c chØ tiªu: Tỉng
thu nhËp qc gia (GNI), Thu nhËp qc gia (NI), thu nhËp qc gia sư dơng
(NDI) X¸c ®Þnh c¸c quan hƯ tû lƯ gi÷a ngn thu nhËp trong níc víi ngn thu
nhËp tõ níc ngoµi, gi÷a chi cho tiªu dïng ci cïng vỊ nhu cÇu ®êi sèng vµ sinh
ho¹t cđa hé gia ®×nh d©n c vµ x· héi víi kh¶ n¨ng thùc tÕ ®Ĩ dµnh tõ néi bé nỊn
kinh tÕ qc d©n ®Ĩ tÝch l tµi s¶n, më réng s¶n xt vµ n©ng cao ®êi sèng.
- Ngoµi t¸c dơng ph¶n ¸nh vµ ph©n tÝch nãi trªn, tµi kho¶n thu nhËp vµ chi
tiªu cßn ®ỵc sư dơng lµm c¬ së ®Ĩ Nhµ níc ®Ị ra c¸c chÝnh s¸ch x· héi, chÝnh s¸ch
®iỊu tiÕt thu nhËp ( qua hƯ thèng th hc c¸c kho¶n ®ãng gãp b¾t bc ), x¸c
®Þnh c¸c kh¶ n¨ng tÝch l vèn (tõ ngn trong níc, ®i vay hc ®Çu t níc
ngoµi ).
4.3. Tµi kho¶n vèn tµi s¶n tµi chÝnh – –
a. Đối tượng nghiên cứu của tài khoản vốn – tài sản – tài chính.
Tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh lµ hƯ thèng chØ tiªu cã liªn hƯ h÷u c¬ víi
nhau, ®ỵc tr×nh bµy díi h×nh thøc tµi kho¶n, ph¶n ¸nh tỉng tÝch l cđa toµn bé
nỊn kinh tÕ qc d©n, tõng khu vùc thĨ chÕ trong mét chu kú kinh tÕ (thêng lµ mét
n¨m) vµ ngn vèn cho tỉng tÝch l ®ã.
Đối tượng nghiên cứu của tài khoản vốn - tài sản - tài chính là sự hình
thành và sử dụng nguồn vốn cho tích luỹ.
b. T¸c dơng cđa tµi kho¶n vèn tµi s¶n tµi chÝnh – –
Tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh ph¶n ¸nh tỉng gÝa trÞ ®Çu t tÝch l bao
gåm : tÝch l tµi s¶n vËt chÊt cho s¶n xt, tÝch l tµi s¶n tµi chÝnh cđa toµn bé
nỊn kinh tÕ qc d©n còng nh cđa tõng khu vùc thĨ chÕ. ®ång thêi còng ph¶n ¸nh
c¸c ngn vèn cho ®Çu t tÝch l ®ã.
Tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh lµ c¨n cø ®Ĩ x¸c ®Þnh c¬ cÊu vµ sù biÕn
®éng cđa tõng ngn vèn, cơ thĨ: ®Ĩ dµnh, ®i vay, ®Çu t tõ níc ngoµi, chun nh-
ỵng hc tõ ph¸t hµnh tiỊn mỈt, c«ng tr¸i cđa toµn bé nỊn kinh tÕ qc d©n vµ
tõng khu vùc thĨ chÕ .
Th«ng qua tµi kho¶n nµy, cã thĨ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tÝch l tõ nguồn s¶n xt
trong níc, møc ®é phơ thc vµo ngn vèn níc ngoµi, ®Þnh híng ph¸t triĨn kinh
tÕ x· héi nãi chung vµ ph¸t triĨn s¶n xt nãi riªng trªn nỊn t¶ng hiƯn cã.
4.4. Tµi kho¶n quan hƯ kinh tÕ víi níc ngoµi
a. Đối tượng nghiên cứu của tài khoản quan hệ kinh tế với nước ngoài
Tài khoản quan hệï kinh tế với nước ngoài là một hệ thống các chỉ tiêu
kinh tế tổng hợp trình bày dưới dạng tài khoản, phản ánh mối quan hệ kinh tế
của nền kinh tế quốc dân với nước ngoài.
Như vậy, đối tượng nghiên cứu của tài khoản quan hệ kinh tế với nước
ngoài là các quan hệ kinh tế của nền kinh tế với nước ngoài. Đó là các quan
hệ kinh tế thường xuyên với nước ngoài như: quan hệ trao đổi hàng hoá dòch
Trêng ®¹i häc kinh tÕ qc d©n
7
Ln v¨n tèt nghiƯp Ngun Kim Thoa - Thèng kª 41A
vụ (còn gọi là hoạt động xuất nhập khẩu), quan hệ thu – chi nhân tố sản xuất
như: lao động, vốn, tài sản, các quan hệ thu - chi chuyển nhượng thường
xuyên dưới hình thức bắt buộc và tự nguyện, quan hệ mua bán tài sản vật
chất và tài sản tài chính; và các quan hệ về vốn - tài sản – tài chính với nước
ngoài.
b. T¸c dơng cđa tµi kho¶n quan hƯ kinh tế víi níc ngoµi .
Tµi kho¶n quan hƯ kinh tÕ víi níc ngoµi ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh trao ®ỉi, giao lu
s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vơ, chun nhỵng hiƯn hµnh, chun nhỵng vèn, còng
nh quan hƯ thu nhËp vỊ c¸c nh©n tè s¶n xt víi níc ngoµi .
Nghiªn cøu mèi quan hƯ c©n ®èi gi÷a xt khÈu víi nhËp khÈu, thu nhËp vµ
chi tr¶ vỊ lỵi tøc së h÷u c¸c nh©n tè s¶n xt nh: lao ®éng, vèn kinh doanh, ®Êt, tµi
nguyªn chun nhỵng hiƯn hµnh díi h×nh thøc b¾t bc vµ tù ngun, chun
nhỵng vèn (t b¶n) díi h×nh thøc viƯn trỵ, cho kh«ng, quµ biÕu cđa c¸c tỉ chøc
chÝnh phđ vµ phi chÝnh phđ, vay vµ cho vay víi níc ngoµ. Trªn c¬ së ®ã ®Þnh ra c¸c
chÝnh s¸ch vµ chiÕn lỵc ph¸t triĨn kinh tÕ ®èi ngo¹i.
Tµi kho¶n quan hƯ kinh tÕ víi níc ngoµi cßn ®ỵc sư dơng lµm c¬ së ®Ĩ kiĨm
tra l¹i mét sè chØ tiªu trong c¸c tµi kho¶n kh¸c, nh tµi kho¶n s¶n xt, tµi kho¶n thu
nhËp vµ chi tiªu, tµi kho¶n vèn –tµi s¶n –tµi chÝnh.
4.5. B¶ng vµo /ra
a. Đối tượng nghiên cứu của bảng I-O
B¶ng vµo – ra (I/O) lµ mét bé phËn cÊu thµnh, bé phËn trung t©m cđa SNA, lµ
hƯ thèng chØ tiªu kinh tÕ tỉng hỵp tr×nh bµy díi d¹ng c©n ®èi, cho phÐp nghiªn cøu
qu¸ tr×nh s¶n xt, ph©n phèi vµ sư dơng s¶n phÈm x· héi theo mËt sè ngµnh kinh
tÕ hc ngµnh s¶n phÈm.
Đối tượng nghiên cứu của bảng I – O là toàn bộ quá trình sản xuất, phân
phối, phân phối lại và sử dụng cuối cùng sản phẩm xã hội.
b. Tác dụng của bảng I –O.
Bảng I – O có tác dụng phản ánh mối liên hệ giữa các ngành kinh tế
trong quá trình sản xuất và sử dụng sản phẩm vật chất trong một thời gian
nhất đònh, thường là một năm.
Bảng I – O còn là căn cứ để xây dựng đònh mức chi phí trong kế hoạch
sản xuất, xây dựng công nghệ sản xuất cho từng loại sản phẩm, xây dựng kế
hoạch dự trữ và cung cấp vật tư trong nềøn kinh tế quốc dân.
Ngoài ra, bảng I –O còn là căn cứ nghiên cứu mối liên hệ giữa sản xuất
và sử dụng cũng như cơ cấu nền kinh tế, hiệu quả sản xuất, xây dựng kế
hoạch sản xuất của từng ngành trong mối liên hệ với các ngành kinh tế khác
của nền kinh tế quốc dân, liên hệ kinh tế với nước ngoài về nhu cầu tiêu
dùng cuối cùng, tích luỹ và xuất nhập khẩu…
Trêng ®¹i häc kinh tÕ qc d©n
8
Ln v¨n tèt nghiƯp Ngun Kim Thoa - Thèng kª 41A
Mặt khác, nghiên cứu kết hợp ô I và ô III giúp ta xem xét mặt kết cấu
giá trò về chi phí trung gian, giá trò tăng thêm, còn thông qua ô I và ô II giúp
ta nghiên cứu mặt kếtcấu sử dụng sản phẩm vật chất và dòch vụ trong nền
kinh tế quốc dân. Trên cơ sở đó đònh các chính sách về giá cả, tiêu dùng, thu
nhập, về tỷ suất lãi, tỷ suất thuế… trong từng ngành sản phẩm và toàn bộ nền
kinh tế.
4.6 Mèi liªn hƯ gi÷a c¸c chØ tiªu trong hƯ thèng Tµi kho¶n qc gia.
HƯ thèng tµi kho¶n qc gia bao gåm nh÷ng tµi kho¶n tỉng hỵp, mçi tµi
kho¶n cã ®Ỉc ®iĨm, nhiƯm vơ vµ mơc ®Ých nghiªn cøu kh¸c nhau. Mçi tµi kho¶n
trong hƯ thèng Tµi kho¶n qc gia ®ỵc cÊu thµnh bëi c¸c chØ tiªu kinh tÕ tỉng hỵp
kh¸c nhau. Song gi÷a chóng cã mèi quan hƯ mËt thiÕt víi nhau. Mèi quan hƯ ®ã ®-
ỵc thĨ hiƯn th«ng qua ph¬ng ph¸p kÕ to¸n kÐp. Mét chØ tiªu kinh tÕ tỉng hỵp nµo
®ã ®ỵc thĨ hiƯn bªn ngn (thu, cã) cđa tµi kho¶n nµy, ®ång thêi nã còng ®ỵc thĨ
hiƯn bªn sư dơng (chi, nỵ) cđa tµi kho¶n kh¸c vµ ngỵc l¹i. Cụ thể, ta có sơ đồ sau:
Nhập khẩu
Trả công người SX thuần thu LTNT
Thuế SX
Thặng dư SX thuần thu CNHH khác
TDCC nhà nước
TDCC hộ gia đình thuần
TLTS cố đònh để dành
TLTS lưu động
Thuần thu CN vốn
Tích luỹ TSQH
Khấu hao TSCĐ thuần thu về TSTC
Thuần thực tế các khoản nợï
Xuất khẩu
: có tài khoản này và nợ của tài khoản khác.
5. Nh÷ng kh¸i niƯm c¬ b¶n cđa SNA.
5.1. Ho¹t ®éng s¶n xt
Ho¹t ®éng s¶n xt víi t c¸ch lµ ho¹t ®éng t¹o ra cđa c¶i cho con ngêi. V×
vËy, nã cã mét vÞ trÝ rÊt quan träng trong cc sèng. Tuy nhiªn, cã rÊt nhiỊu kh¸i
niƯm vỊ ho¹t ®éng s¶n xt dùa trªn c¬ së c¸c häc thut kinh tÕ kh¸c nhau.
Trªn c¬ së häc thut t¸i s¶n xt x· héi cđa M¸c- tøc lµ theo quan niƯm cđa
MPS , ®Þnh nghÜa vỊ ho¹t ®éng s¶n xt ®ỵc giíi h¹n trong ph¹m vi hĐp, chØ bao
gåm nh÷ng ho¹t ®éng cđa con ngêi nh»m t¹o ra s¶n phÈm vËt chÊt hc lµm t¨ng
thªm gi¸ trÞ cđa nh÷ng s¶n phÈm vËt chÊt khi chun tõ s¶n xt ®Õn tiªu dïng. Vµ
Trêng ®¹i häc kinh tÕ qc d©n
9
TK
Thu - chi
TK vốn – tài
sản - tài chính
TK quan hệ
KT với NN
TK
sản xuất
Ln v¨n tèt nghiƯp Ngun Kim Thoa - Thèng kª 41A
còng theo quan niƯm cđa MPS cho r»ng, chØ cã lao ®éng trong lÜnh vùc s¶n xt
vËt chÊt míi t¹o ra s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp qc d©n.
Theo quan niƯm cđa SNA, trªn c¬ së c¸c lý thut kinh tÕ cđa thÞ trêng, ®Ỉc
biƯt lµ c¸c lý thut kinh tÕ vỊ nh©n tè s¶n xt vµ thu nhËp, nªn ®Þnh nghÜa vỊ ho¹t
®éng s¶n xt cã ph¹m vi réng h¬n. Cã rÊt nhiỊu dÞnh nghÜa vỊ ho¹t ®éng s¶n xt,
nhng ®Þnh nghÜa ®Çy ®đ nhÊt vµ thêng gỈp nhÊt lµ:
Ho¹t ®éng s¶n xt lµ mäi ho¹t ®éng cđa con ngêi víi t c¸ch lµ c¸ nh©n hay
mét tỉ chøc b»ng n¨ng lùc cđa m×nh, cïng c¸c u tè: tµi nguyªn, ®Êt ®ai, vèn (t
b¶n), s¶n xt ra nh÷ng s¶n phÈm vËt chÊt vµ dÞch vơ h÷u Ých vµ cã hiƯu qu¶,
nh»m tho¶ m·n nhu cÇu sư dơng cho s¶n xt, sư dơng cho nhu cÇu tiªu dïng ci
cïng cđa d©n c vµ x· héi, tÝch l tµi s¶n ®Ĩ më réng s¶n xt vµ n©ng cao ®êi sèng
x· héi, xt khÈu ra níc ngoµi vµ qu¸ tr×nh nµy tån t¹i, vËn ®éng kh¸ch quan,…
kh«ng ngõng ®ỵc lỈp ®i lỈp l¹i trong c¸c thêi kú.
Nh vËy theo quan niƯm cđa SNA, ho¹t ®éng s¶n xt cã nh÷ng ®Ỉc trng sau:
1. Lµ ho¹t ®éng cã mơc ®Ých cđa con ngêi, vµ ngêi kh¸c cã thĨ lµm thay ®ỵc.
2. Bao gåm c¶ ho¹t ®éng t¹o ra s¶n phÈm vËt chÊt vµ ho¹t ®éng t¹o ra s¶n
phÈm dÞch vơ.
3. S¶n phÈm vËt chÊt vµ s¶n phÈm dÞch vơ t¹o ra ph¶i h÷u Ých vµ ph¶i ®ỵc x·
héi chÊp nhËn, tøc tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng cđa x· héi, cđa s¶n xt, cho ®êi
sèng vµ cho tÝch l.
Quan niƯm vỊ s¶n st trªn ®©y của SNA ®· më réng ph¹m vi tÝnh to¸n c¸c
chØ tiªu kinh tÕ tỉng hỵp trong tÊt c¶ c¸c ngµnh cđa nỊn kinh tÕ qc d©n. Ngoài
ra, nó còn cho phép phân đònh hoạt động nào là hoạt động sản xuất, hoạt
động nào là hoạt động phi sản xuất; chi phí nào được tính vào chi sản xuất
(tiêu dùng trung gian), chi phí nào đựơc tính vào tiêu dùng cuối cùng, kết quả
nào được tính vào kết quả sản xuất… Tuy nhiên, trong thực tế, khi xây dựng
SNA, phải căn cứ vào đặc điểm kinh tế xã hội, điều kiện thu thập thông tin
và trình độ hạch toán thống kê ở mỗi nước mà có những quy điònh thêm.
5.2. L·nh thỉ kinh tÕ.
Trong nỊn kinh tÕ më, khi mµ tÊt c¶ c¸c qc gia ®Ịu cã nh÷ng mèi quan hƯ
giao lu kinh tÕ xÐt trªn tÊt c¶ c¸c mỈt: s¶n xt, xt nhËp khÈu víi nhau vµ…
nh÷ng mèi quan hƯ nµy thêng rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹ th× vÊn ®Ị ®Ỉt ra cã tÝnh
nguyªn t¾c trong SNA lµ ph¶i x¸c ®Þnh râ rµng vµ cơ thĨ ph¹m vi h¹ch to¸n kinh tÕ
ë tõng qc gia. §Ĩ gi¶i qut vÊn ®Ị nµy, SNA sư dơng hai kh¸i niƯm cã liªn
quan ®Õn nhau rÊt chỈt chÏ víi nhau lµ: l·nh thỉ kinh tÕ, ®¬n vÞ thêng tró và đơn vò
không thường trú.
* L·nh thỉ kinh tÕ.
C¸c chØ tiªu kinh tÕ tỉng hỵp trong c¸c tµi kho¶n thc SNA ®ỵc tÝnh theo
ph¹m vi l·nh thỉ kinh tÕ. L·nh thỉ kinh tÕ cđa mét qc gia lµ l·nh thỉ ®Þa lý cđa
qc gia ®ã, kh«ng kĨ phÇn ®Þa giíi c¸c sø qu¸n, l·nh sù qu¸n, khu qu©n sù, c¬
Trêng ®¹i häc kinh tÕ qc d©n
10
Ln v¨n tèt nghiƯp Ngun Kim Thoa - Thèng kª 41A
quan lµm viƯc cđa c¸c tỉ chøc qc tÕ mµ c¸c qc gia kh¸c, c¸c tỉ chøc cđa…
Liªn HiƯp Qc, c¸c tỉ chøc phi ChÝnh phđ thuª vµ ho¹t ®éng trªn l·nh thỉ qc…
gia ®ã vµ ®ỵc tÝnh thªm phÇn ®Þa giíi c¸c tỉ chøc t¬ng øng cđa qc gia ®ã thuª vµ
ho¹t ®éng trªn l·nh thỉ ®Þa lý cđa qc gia kh¸c, bao gåm :
- L·nh thỉ ®Þa lý: ®Êt liỊn, h¶i ®¶o, vïng trêi, vïng biĨn thc qc gia, trõ
phÇn ®Þa giíi c¸c sø qu¸n, l·nh sù qu¸n, khu vùc qu©n sù, c¬ quan lµm viƯc cđa c¸c
tỉ chøc qc tÕ mµ c¸c qc gia kh¸c, c¸c tỉ chøc qc tÕ kh¸c thuª vµ ho¹t…
®éng trªn l·nh thỉ ®Þa lý cđa qc gia ®ã.
- Vïng trêi, mỈt níc, vïng ®Êt n»m ë vïng biĨn qc tÕ mµ ë ®ã qc gia
®ỵc hëng c¸c qun ®Ỉc biƯt vỊ mỈt ph¸p lý nh khai th¸c h¶i s¶n, kho¸ng s¶n, dÇu
khÝ
- Vïng l·nh thỉ n»m ë níc kh¸c ®ỵc ChÝnh phđ thuª vµ ho¹t ®éng v× mơc
®Ých ngo¹i giao, qu©n sù, khoa häc nh… c¸c đại sø qu¸n, l·nh sù qu¸n, c¸c c¨n cø
qu©n sù, tr¹m nghiªn cøu khoa häc…
* §¬n vÞ thêng tró và đơn vò không thường trú.
§¬n vÞ thêng tró lµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cđa qc gia vµ níc ngoµi cã ®¨ng ký
thêi gian ho¹t ®éng t¹i l·nh thỉ qc gia ®ã trªn 1 n¨m vµ chÞu sù qu¶n lý vỊ lt
ph¸p cđa qc gia ®ã.
§¬n vÞ thêng tró cđa mét qc gia gåm:
- C¸c c¬ quan nhµ níc, c¸c tỉ chøc x· héi, c¸c ®¬n vÞ s¶n xt kinh doanh
ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ thc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c hé gia
®×nh cđa qc gia vµ ®ang ho¹t ®éng trªn l·nh thỉ ®Þa lý cđa qc gia ®ã.…
- C¸c ®¬n vÞ s¶n xt kinh doanh ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ cđa n-
íc ngoµi ®Çu t trùc tiÕp, liªn doanh ë qc gia së t¹i v¬Ý thêi gian trªn 1 n¨m.…
- C¸c toµ ®¹i sø, l·nh sù qu¸n, c¸c tỉ chøc qu©n sù cđa qc gia ®ãng ë…
níc ngoµi.
- Nh÷ng ngêi trong níc lµm thuª, lµm hỵp ®ång ng¾n h¹n vµ dµi h¹n cho
tỉ chøc qc tÕ vµ níc ngoµi ®ãng ë níc së t¹i.
- Nh÷ng ngêi ®i lµm thuª cã tÝnh chÊt t¹m thêi, nh÷ng ngêi ®i c«ng t¸c, häc
tËp, bu«n b¸n, du lÞch, th¨m viÕng ngêi th©n ë níc ngoµi víi thêi gian díi 1 n¨m.
Ngỵc víi kh¸i niƯm ®¬n vÞ thêng tró lµ kh¸i niƯm ®¬n vÞ kh«ng thêng tró
dïng ®Ĩ chØ tÊt c¶ c¸c tỉ chøc hay c¸ nh©n kh«ng ph¶i lµ ®¬n vÞ thêng tró cu¶ mét
qc gia, bao gåm:
- PhÇn cßn l¹i cđa c¸c ®¬n vÞ thc c¸c níc kh«ng ho¹t ®éng trªn l·nh thỉ
®Þa lý ViƯt nam .
- C¸c ®¬n vÞ s¶n xt kinh doanh cđa ViƯt Nam ho¹t ®éng ë níc ngoµi víi
thêi gian trªn 1 n¨m.
- C¸c tỉ chøc hc d©n c níc ngoµi ho¹t ®éng ë ViƯt Nam thêi gian díi 1
n¨m, kĨ c¶ häc sinh níc ngoµi lµm viƯc t¹i ViƯt Nam.
- C¸c ®¹i sø qu¸n, l·nh sù qu¸n, tỉ chøc qc phßng, an ninh cđa níc ngoµi
lµm viƯc t¹i ViƯt Nam.
Trêng ®¹i häc kinh tÕ qc d©n
11
Ln v¨n tèt nghiƯp Ngun Kim Thoa - Thèng kª 41A
ViƯc x¸c ®Þnh ®¬n vÞ thêng tró vµ l·nh thỉ kinh tÕ ®ãng vai trß quan träng khi
tÝnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ tỉng hỵp ®Ĩ lËp c¸c tµi kho¶n. V× vËy, t theo ®iỊu kiƯn
kinh tÕ x· héi mçi níc, thêi gian ho¹t ®éng vµ lỵi Ých kinh tÕ cđa tõng ®¬n vÞ ho¹t
®éng s¶n xt kinh doanh mµ cã quy ®Þnh cơ thĨ cho phï hỵp víi kh¶ n¨ng h¹ch
to¸n vµ thu thËp th«ng tin.
5.3. NỊn kinh tÕ qc d©n.
NỊn kinh tÕ qc d©n lµ mét hƯ thèng bao gåm toµn bé c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ hay
chđ thĨ kinh tÕ cã chøc n¨ng ho¹t ®éng kh¸c nhau, tån t¹i trong mèi quan hƯ mËt
thiÕt víi nhau trªn c¬ së ph©n c«ng lao ®éng x· héi, ®ỵc h×nh thµnh trong mét giai
®o¹n lÞch sư nhÊt ®Þnh.
So víi quan niƯm vỊ nỊn kinh tÕ qc d©n cđa MPS, quan niƯm vỊ nỊn kinh tÕ
qc d©n cđa SNA cã nhiỊu ®iĨm kh¸c nhau:
- Theo MPS: nỊn kinh tÕ qc d©n g¾n liỊn víi l·nh thỉ ®Þa lý. Theo l·nh
thỉ ®Þa lý, nỊn kinh tÕ qc d©n lµ tỉng thĨ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thêng tró vµ kh«ng
thêng tró trong ph¹m vi l·nh thỉ nghiªn cøu, tån t¹i trong mèi quan hƯ h÷u c¬ víi
nhau, thùc hiƯn c¸c chøc n¨ng kh¸c nhau trong hƯ thèng ph©n c«ng lao ®éng x·
héi.
- Theo SNA: nỊn kinh tÕ qc d©n g¾n liỊn víi l·nh thỉ kinh tÕ. Theo l·nh
thỉ kinh tÕ, nỊn kinh tÕ qc d©n lµ tỉng thĨ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thêng tró cđa l·nh
thỉ nghiªn cøu, tån t¹i trong mèi quan hƯ h÷u c¬ víi nhau, thùc hiƯn c¸c chøc
n¨ng kh¸c nhau trong hƯ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi.
6. C¸c ph©n tỉ chđ u cđa SNA.
§Ĩ ph©n tÝch qu¸ tr×nh s¶n xt còng nh qu¸ tr×nh t¹o thu nhËp lÇn ®Çu vµ
ph©n phèi thu nhËp, nghiªn cøu c¬ cÊu cđa nỊn kinh tÕ qc d©n vµ mèi quan hƯ tû
lƯ gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ, c¸c khu vùc thĨ chÕ vµ c¸c khu kinh tÕ , trong SNA th-
êng sư dơng ph¬ng ph¸p ph©n tỉ .
Trong hƯ thèng tµi kho¶n qc gia cã sư dơng c¸c ph©n tỉ chđ u sau:
6.1 Ph©n tỉ theo khu vùc thĨ chÕ.
§Ĩ ph¶n ¸nh mèi quan hƯ giao dÞch kinh tÕ gi÷a c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng trong
nỊn kinh tÕ, trong hƯ thèng tµi kho¶n qc gia ®· ph©n lo¹i c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng
®ã thµnh c¸c nhãm lín theo tõng khu vùc thĨ chÕ dùa trªn c¸c ®Ỉc ®iĨm vỊ ngn
vèn, mơc ®Ých vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng cđa chóng.
Khu vùc thĨ chÕ lµ tËp hỵp c¸c chđ thĨ kinh tÕ cã t c¸ch ph¸p nh©n, cã qun
ra qut ®Þnh vỊ kinh tÕ vµ tµi chÝnh, cã ngn vèn ho¹t ®éng, mơc ®Ých vµ lÜnh
vùc ho¹t ®éng gièng nhau.
C¨n cø ®Ĩ ph©n c¸c ®¬n vÞ ho¹t ®éng theo tõng khu vùc thĨ chÕ lµ:
- cã cïng chøc n¨ng ho¹t ®éng hc cã cïng chøc n¨ng ho¹t ®éng t¬ng tù nhau.
- ngn kinh phÝ cho ho¹t ®éng t¬ng tù nhau.
- c¸c ®¬n vÞ ®ã lµ nh÷ng chđ thĨ kinh tÕ cã t c¸ch ph¸p nh©n, h¹ch to¸n
®éc lËp, cã qun thu chi, më tµi kho¶n.
C¨n cø vµo nguyªn t¾c trªn, nỊn kinh tÕ qc d©n cđa mçi qc gia ®ỵc ph©n
thµnh 5 khu vùc thĨ chÕ:
Trêng ®¹i häc kinh tÕ qc d©n
12
Ln v¨n tèt nghiƯp Ngun Kim Thoa - Thèng kª 41A
- Khu vùc thĨ chÕ Nhµ níc: bao gåm c¸c ®¬n vÞ qu¶n lý Nhµ níc, an ninh
qc phßng, b¶o ®¶m x· héi, nghiªn cøu khoa häc, ho¹t ®éng sù nghiƯp vỊ y tÕ,
v¨n ho¸, gi¸o dơc, thĨ thao Ngn kinh phÝ ®Ĩ chi tiªu cho c¸c ®¬n vÞ nµy do…
ng©n s¸ch Nhµ níc cÊp.
- Khu vùc thĨ chÕ tµi chÝnh: gåm c¸c ®¬n vÞ cã chøc n¨ng ho¹t ®éng kinh
doanh tiỊn tƯ, ng©n hµng, tÝn dơng, b¶o hiĨm Ngn kinh phÝ ®Ĩ ho¹t ®éng cđa…
c¸c ®¬n vÞ chđ u dùa vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xt kinh doanh tiỊn tƯ vµ tµi
chÝnh cđa ®¬n vÞ.
- Khu vùc thĨ chÕ phi tµi chÝnh: gåm c¸c ®¬n vÞ cã chøc n¨ng s¶n xt kinh
doanh s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vơ thc c¸c lÜnh vùc n«ng nghiƯp, c«ng
nghiƯp, x©y dùng, th¬ng nghiƯp Ngn kinh phÝ ho¹t ®éng chđ u dùa vµo kÕt…
qu¶ ho¹t ®éng s¶n xt kinh doanh s¶n phÈm hµng ho¸ - dÞch vơ cđa ®¬n vÞ.
- Khu vùc thĨ chÕ v« vÞ lỵi: gåm c¸c ®¬n vÞ s¶n cung cÊp c¸c dÞch vơ phơc
vơ nhu cÇu tiªu dïng sinh ho¹t, tÝn ngìng cđa d©n c nh: c¸c hiƯp héi, c¸c héi tõ
thiƯn, c¸c tỉ chøc tÝn ngìng Ngn kinh phÝ ho¹t ®éng chđ u dùa vµo sù ®ãng…
gãp tù ngun cđa c¸c thµnh viªn, sù ®ãng gãp vµ gióp ®ì cđa c¸c tỉ chøc.
- Khu vùc thĨ chÕ hé gia ®×nh. Hé gia ®×nh d©n c võa lµ ®¬n vÞ tiªu dïng
ci cïng, võa lµ ®¬n vÞ s¶n xt cã chøc n¨ng s¶n xt ra s¶n phÈm vËt chÊt vµ
dÞch vơ. Khu vùc hé gia ®×nh bao gåm toµn bé c¸c hé gia ®×nh d©n c víi t c¸ch lµ
®¬n vÞ tiªu dïng vµ ®¬n vÞ s¶n xt c¸c thĨ. Ngn kinh phÝ chđ u ®Ĩ chi tiªu
cđa c¸c hé gia ®×nh dùa vµo s¶n xt kinh doanh c¸ thĨ, thu nhËp vµ tiỊn l¬ng, l·i
tiỊn gưi ng©n hµng …
Phân tổ theo khu vực thể chế sẽ giúp cho việc xác đònh các chỉ tiêu kinh
tế tổng hợp được chính xác hơn, phạm vi nghiên cứu rôïng hơn, đa dạng hơn
để phục vụ công tác lãnh đạo các cấp và quản lý nền kinh tế ở tầm vó mô đạt
kết quả cao nhất.
6.2 Ph©n ngµnh kinh tÕ qc d©n.
Ph©n ngµnh kinh tÕ qc d©n lµ sù ph©n chia nỊn kinh tÕ qc d©n thµnh c¸c
ngµnh kinh tÕ kh¸c nhau dùa trªn c¬ së vÞ trÝ, chøc n¨ng ho¹t ®éng cđa c¸c ®¬n vÞ
kinh tÕ hay chđ thĨ kinh tÕ trong hƯ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi.
ViƯc ph©n lo¹i c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµo c¸c ngµnh kinh tÕ thÝch hỵp ph¶i c¨n
cø vµo c¸c nguyªn t¾c sau:
- Ph¶i c¨n cø vµo häc thut ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ tr×nh ®é ph©n
c«ng lao ®éng x· héi.
- Ph¶i c¨n cø vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý kinh tÕ cđa ®Êt níc trong tõng
thêi kú.
Tøc lµ ph¶i c¨n cø vµo ®Ỉc trng cđa c¸c ®¬n vÞ s¶n xt kinh doanh, c¸c tỉ
chøc cã chøc n¨ng ho¹t ®éng gièng nhau hc gÇn gièng nhau.
- Ph¶i ®¸p øng ®ỵc yªu cÇu cđa c«ng t¸c so s¸nh qc tÕ.
- §¬n vÞ gèc tham gia ph©n ngµnh kinh tÕ qc d©n lµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ
cã t c¸ch ph¸p nh©n tøc lµ cã h¹ch to¸n ®éc lËp hc tù h¹ch to¸n.
Trêng ®¹i häc kinh tÕ qc d©n
13
Ln v¨n tèt nghiƯp Ngun Kim Thoa - Thèng kª 41A
- Ph¶i dùa vµo chøc n¨ng vµ ®Ỉc ®iĨm chđ u cđa c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ.
- Ph¶i thêng xuyªn hoµn thiƯn hƯ thèng ph©n ngµnh kinh tÕ qc d©n.
Trªn c¬ së ph¹m trï s¶n xt theo SNA, dùa trªn nguyªn t¾c chung vỊ ph©n
ngµnh kinh tÕ qc tÕ, toµn bé ho¹t ®éng s¶n xt cđa qc gia ®ỵc chia thµnh 3
khu vùc:
- Khu vùc 1: gåm nh÷ng ho¹t ®éng khai th¸c s¶n phÈm tõ tù nhiªn nh:
N«ng nghiƯp, l©m nghiƯp, thủ s¶n.
- Khu vùc 2: bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng khai th¸c vµ chÕ biÕn s¶n phÈm tõ
má c¸c lo¹i, c«ng nghiƯp chÕ biÕn; s¶n xt vµ ph©n phèi ®iƯn, níc ga; x©y dùng.
- Khu vùc 3: bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng dÞch vơ: th¬ng nghiƯp, vËn t¶i, bu
chÝnh viƠn th«ng, qu¶n lý Nhµ níc, an ninh qc phßng…
Ph©n ngµnh kinh tÕ qc d©n cã t¸c dơng v« cïng quan träng trong viƯc x¸c
®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ, x¸c ®Þnh mèi quan hƯ kinh tÕ gi÷a c¸c ngµnh nh»m ®¶m b¶o
tèc ®é t¨ng trëng cđa tõng ngµnh vµ toµn bé nỊn kinh tÕ qc d©n. Tõ ®ã ph©n tÝch,
®¸nh gi¸ thùc tr¹ng nỊn kinh tÕ, phơc vơ viƯc x©y dùng c¸c chđ tr¬ng, chÝnh s¸ch
nh»m chun ®ỉi c¬ cÊu kinh tÕ theo mơc tiªu chiÕn lỵc trong tõng giai ®o¹n lÞch
sư cđa kinh tÕ ®Êt níc.
XÐt trªn ph¹m vi toµn bé nỊn kinh tÕ, ph©n ngµnh kinh tÕ qc d©n ®· m« t¶
chi tiÕt h¬n, chÝnh x¸c h¬n, cơ thĨ h¬n mét bíc cđa ph©n lo¹i theo khu vùc thĨ chÕ.
6.3. Ph©n tổ theo s¶n phÈm.
NÕu ph©n ngµnh kinh tÕ, vỊ c¬ b¶n vÉn dùa vµo chøc n¨ng s¶n xt chÝnh cđa
tõng ®¬n vÞ ho¹t ®éng kinh tÕ, trong ®ã bao gåm nhiỊu lo¹i s¶n phÈm dÞch vơ thc
ngµnh kinh tÕ kh¸c nhau th× ph©n theo ngµnh s¶n phÈm dùa vµo :
- Nh÷ng s¶n phÈm dÞch vơ cã cïng c«ng dơng.
- Nh÷ng s¶n phÈm dÞch vơ cã cùng quy tr×nh c«ng nghƯ s¶n xt t¬ng tù nhau.
- Sư dụng nguyªn vËt liƯu chđ u t¬ng tù nhau.
Ph©n theo ngµnh s¶n phÈm sÏ chi tiÕt h¬n n÷a ®èi víi tõng ngµnh kinh tÕ,vµ ®-
ỵc sư dơng trong b¶ng I/O, trong c«ng t¸c kiĨm kª s¶n phÈm hµng ho¸, tån kho, tµi
s¶n cè ®Þnh, hµng ho¸ xt nhËp khÈu…
6.4 Ph©n tổ theo thµnh phÇn kinh tÕ.
Ph©n theo thµnh phÇn kinh tÕ lµ c¨n cø vµo chÕ ®é së h÷u ®èi víi c¸c u tè
s¶n xt vµ kÕt qu¶ s¶n xt ®Ĩ tËp trung c¸c ®¬n vÞ hay chđ thĨ kinh tÕ cđa nỊn
kinh tÕ qc d©n thµnh tõng nhãm kh¸c nhau.
Ph©n theo thµnh phÇn kinh tÕ lµ c¨n cø quan träng ®Ĩ ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh
s¸ch ph¸t triĨn kinh tÕ- x· héi ®óng ®¾n, khun khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t
triĨn, ®ång thêi cđng cè vµ hoµn thiƯn quan hƯ s¶n xt x· héi chđ nghÜa.
Theo NghÞ Qut §¹i Héi 9 cđa §¶ng vµ Nhµ níc, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ níc
ta hiƯn nay gåm cã:
1. Kinh tÕ Nhµ níc.
2. Kinh tÕ tËp thĨ
3. Kinh tÕ c¸ thĨ vµ tiĨu chđ.
Trêng ®¹i häc kinh tÕ qc d©n
14
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét