Tài liệu luan van no qua han doc

II- Tín dụng ngân hàng
1- Khái niệm: Tín dụng là quan hệ vay mượn vốn lẫn nhau dựa trên sự tin
tưởng số vốn đó sẽ được hoàn lại vào một ngày xác định trong tương lai. Có
thể định nghĩa một cách đầy đủ như sau: tín dụng là quan hệ chuyển nhượng
tạm thời một lượng giá trị (dưới hình thái tiền tệ hay hiện vật) từ người sở hữu
sang người sử dụng để sau một thời gian nhất định thu hồi về một lượng giá trị
lớn hơn lượng giá trị ban đầu.
2- Vai trò của tín dụng ngân hàng:
- Thoả mãn nhu cầu của khách hàng thiếu vốn trên thị trường:
Trong nền kinh tế thị trường, vốn tự có của hầu hết các doanh nghiệp cũng như
nguồn vốn của các tổ chức xã hội, dân cư đều nhỏ hơn so với nhu cầu sử dụng
vốn. Do đó tín dụng ngân hàng trở thành một kênh cung cấp vốn tin cậy cho
các nhu cầu đó. Ngân hàng thực hiện nhiệm vụ cho vay đối với mọi thành phần
kinh tế, trong một số trường hợp còn thực hiện cho vay đối với ngân sách nhà
nước thông qua việc mua trái phiếu, cổ phiếu
- Thúc đẩy và kiểm soát hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp:
Việc thoả mãn một phần hay toàn bộ nhu cầu vốn của doanh nghiệp đã tạo điều
kiện giúp cho doanh nghiệp mở rộng quy mô sản xuất, đổi mới công nghệ, đầu
tư xây dựng cơ bản…. từ đó góp phần thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh
phát triển. Đồng thời việc đưa ra quyết định cho vay cũng đồng nghĩa với việc
ngân hàng tham gia kiểm tra, giám sát hoạt động sản xuất kinh doanh của
doanh nghiệp để đảm bảo các khoản vay được sử dụng đúng mục đích và có
hiệu quả. Ngoài ra đó cũng là cách để ngân hàng giúp Nhà nước quản lý tình
hình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp
- Nâng cao tăng cường hệ thống kinh doanh:
Khác với việc sử dụng vốn ngân sách nhà nước, các doanh nghiệp sử dụng vốn
tín dụng phải có nghĩa vụ hoàn trả cả gốc và lãi của khoản vay đến khi hết hạn.
Do đó yêu cầu yêu cầu đặt ra đối với doanh nghiệp là phải quan tâm đến hiệu
quả sử dụng vốn, tránh tình trạng trì trệ, các doanh nghiệp phải tự chủ kinh
doanh, tức là phải nắm bắt được tình hình thị trường, đánh giá, phân tích những
biến động và xu hướng phát triển của thị trường để từ đó tìm ra hướng đi cho
mình
3- Các nguyên tắc của tín dụng ngân hàng:
Hoạt động tín dụng giữ vai trò rất quan trọng trong các hoạt động của ngân
hàng thương mại. Chất lượng của hoạt động tín dụng có ý nghĩa sống còn đối
với NHTM. Do vậy hoạt động tín dụng cần tuân theo nguyên tắc nhất định
nhằm hạn chế rủi ro có thể xảy ra:
- Sử dụng vốn vay đúng mục đích:
Vốn vay ngân hàng cấp cho các doanh nghiệp là nhằm đáp ứng các nhu cầu
kinh doanh. Nhu cầu vay vốn của các doanh nghiệp phải gắn với mục đích hoạt
động sản xuất kinh doanh. Chính mục đích vay có ảnh hưởng đến chất lượng
của các khoản vay. Để được vay vốn bên đi vay phải giải trình với ngân hàng
về mục đích vay vốn, kế hoạch vay vốn, số vốn vay, kế hoạch sản xuất kinh
doanh.
- Hoàn trả nợ gốc và lãi tiền vay đúng thời hạn đã thoả thuận:
Thực hiện vai trò trung gian của mình, ngân hàng vừa là người đi vay vừa là
người cho vay. Với tư cách là người đi vay, ở quan hệ này ngân hàng thực hiện
các hành vi giao dịch cho chính bản thân mình. Bởi vậy ngân hàng có trách
nhiệm trả tiền cho người gửi cả gốc và lãi. Với tư cách là người cho vay, ngân
hàng có quyền quyết định cho người khác vay và yêu cầu người đi vay trả cả
gốc lẫn lãi đúng thời hạn.
III- Nợ quá hạn
1- Khái niệm:
Hoạt động tín dụng luôn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu tài sản của NHTM và
đem lại phẩn lớn thu nhập cho các NHTM. Do vậy một trong những phương
hướng hoạt động cơ bản của ngành ngân hàng trong giai đoạn hiện nay là nâng
cao chất lượng tín dụng, giảm tỷ lệ nợ quá hạn xuống thấp.Trong quan hệ tín
dụng việc phát sinh nợ quá hạn là điều không thể tránh khỏi. Nhưng nợ quá hạn
phát sinh vượt quá tỷ lệ cho phép sẽ dẫn đến tình trạng mất khả năng thanh toán
của NHTM. Vậy thế nào là nợ quá hạn?
“Khi hết hạn trả nợ hoặc hết hạn cho vay, nếu khách hàng không có khả
năng trả nợ thì số nợ đến hạn phải chuyển sang nợ quá hạn và khách hàng
phải chịu lãi suất nợ quá hạn đối với số tiền trả chậm”.

Tổng số tiền quá hạn
Tỷ lệ nợ quá hạn (%) = x 100
Tổng dư nợ
Công thức này phản ánh, nếu tỉ lệ NQH của ngân hàng ở mức cao thì chứng tỏ
hoạt động kinh doanh của ngân hàng chưa được hiệu quả,chất lượng tín dụng
chưa được tốt và ngược lại.
Việc phân loại nợ quá hạn sẽ giúp chúng ta đánh giá chất lượng tín dụng của
ngân hàng theo các tiêu thức khác nhau.
2-Phân loại nợ quá hạn
Nợ quá hạn được phân chia theo nhiều tiêu thức khác nhau để làm căn cứ xây
kế hoạch thu hồi vốn trong từng trường hợp cụ thể. Dưới đây là một số phương
pháp phân chia thường được áp dụng nhất:
*Căn cứ vào thời gian quá hạn:
- Nợ quá hạn dưới 180 ngày
- Nợ quá hạn từ 180 ngày đến 360 ngày
- Nợ quá hạn trên 360 ngaỳ
*Căn cứ theo thành phần kinh tế:
- Nợ quá hạn của các doanh nghiệp nhà nước
- Nợ quá hạn của các doanh nghiệp tư nhân
- Nợ quá hạn của các công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn
- Nợ quá hạn của các hộ sản xuất cá thể
*Căn cứ theo khả năng thu hồi:
- Nợ quá hạn có khả năng thu hồi 100%
- Nợ quá hạn có khả năng thu hồi 1 phần
- Nợ quá hạn không có khả năng thu hồi
*Căn cứ theo loại nguyên tệ:
- Nợ quá hạn bằng VNĐ
- Nợ quá hạn bằng ngoại tệ
*Căn cứ theo thời hạn của khoản vay:
- Nợ quá hạn của các khoản vay ngắn hạn
- Nợ quá hạn của các khoản vay trung và dài hạn
*Căn cứ theo nguyên nhân phát sinh:
- Nợ quá hạn do nguyên nhân chủ quan
- Nợ quá hạn do nguyên nhân khách quan
3- Nguyên nhân phát sinh nợ quá hạn(NQH):
a) Nguyên nhân khách quan:
- Nguyên nhân bao trùm là sự biến động về kinh tế: Việt Nam mới chuyển từ
nền kinh tế bao cấp sang nền kinh tế thị trường, tuy có học hỏi được nhiều kinh
nghiệm của các nước đi trước song không thể tránh được hết những sai lầm của
các bước đi ban đầu. Hoạt động trong cơ chế thị trường, đặc biệt là trong giai
đoạn chuyển đổi này chứa đựng nhiều rủi ro tất yếu không tránh khỏi có những
doanh nghiệp làm ăn thua lỗ, phá sản dẫn đến tình trạng NQH đối với ngân
hàng.
- Quy định phát triển của nền kinh tế mang tính chu kỳ: Lúc thịnh vượng kinh
tế phát triển mạnh, doanh nghiệp sẵn sàng có khả năng chi trả. Lúc suy thoái
thậm chí không trả được nợ quá hạn, gây ra tình trạng nợ quá hạn
- Sự điều khiển của bàn tay vô hình: Trong nền kinh tế thị trường hiện nay thì
quy luật cạnh tranh diễn ra hết sức quyết liệt cộng với những thay đổi thường
xuyên về nhu cầu và thị hiếu của người tiêu dùng làm cho hoạt động kinh
doanh của doanh nghiệp diễn ra hết sức khó khăn, có thể dẫn đến sự đình đốn,
phá sản của doanh nghiệp làm ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của doanh
nghiệp.
- Môi trường pháp lý chưa hoàn chỉnh, cơ chế chính sách thường xuyên thay
đổi, hệ thống pháp luật không đồng bộ: Đây là vấn đề tất yếu của một đất nước
đang trong quá trình kiến thiết và phát triển. Tuy nhiên điều này đôi khi cũng
làm ảnh hưởng tới hoạt động của ngân hàng.
- Sự biến động kinh tế chính trị trong khu vực và thế giới càng làm tăng hưởng
đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong thời kỳ đẩy mạnh
quy trình hội nhập hôm nay. Đồng thời sự biến động ấy có thể dẫn đến sự thay
đổi chính sách, làm ảnh hưởng đến chất lượng của các khoản tín dụng.
- Thiên tai địch hoạ là rủi ro bất khả kháng của ngân hàngvà khách hàng khi
thực hiện một hợp đồng vay. Khi rủi ro xảy ra có thể ảnh hưởng đến hoạt động
sản xuất kinh doanh của khách hàng. Nếu rủi ro xảy ra lớn đòi hỏi phải có thời
gian ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh mới có khả năng trả nợ thậm chí
mới khắc phục được.
b)Nguyên nhân chủ quan:
*Từ phía khách hàng:
- Kinh doanh thua lỗ do trình độ, năng lực quản lý kinh doanh của doanh
nghiệp còn yếu kém. Nhiều doanh nghiệp tham gia kinh doanh quá nhiều mặt
hàng, vay vốn mở rộng sản xuất kinh doanh vượt khả năng quản lý dẫn đến ứ
đọng hàng hoá, kinh doanh thua lỗ, vốn bị thất thoát. Ngoài ra việc thẩm định
dự án đầu tư không đúng cũng dẫn đến tình trạng thua lỗ, nợ không trả được.
- Sử dụng vốn sai mục đích xin vay đã nêu trong phương án vay vốn và trong
hợp đồng tín dụng đã ký kết giữa ngân hàng và khách hàng. Nhiều khách hàng
dùng tiền ngân hàng quay vốn không đúng đối tượng kinh doanh hoặc xử lý
vốn vay ngắn hạn để đầu tư vào tài sản cố định hoặc kinh doanh bất động sản
nên đã không trả nợ được đúng hạn
- Lừa đảo chiếm dụng vốn của ngân hàng: Một số khách hàng sau khi vay vốn
của ngân hàng đã sử dụng nguồn vốn đó vào mục đích phi sản xuất kinh doanh
thậm chí còn sử dụng cho những mục đích trái pháp luật. Hơn nữa, một số
khách hàng cố tình chây ì không thực hiện những cam kết trong hợp đồng tín
dụng. Do vậy đã phát sinh nợ quá hạn.
- Đối tác của khách hàng không trả được nợ: trong nền kinh tế thị trường, các
doanh nghiệp muốn phát triển được phải không ngừng mở rộng bạn hàng.
*Từ phía ngân hàng:
- Trình độ nghiệp vụ của cán bộ tín dụng còn hạn chế: khi thẩm định dự án cho
vay vốn, cán bộ tín dụng yếu về nghiệp vụ, khả năng phân tích các báo cáo tài
chính kém kết hợp với việc thiếu thông tin về khách hàng nên chưa đánh giá
được đầy đủ về tính khả quan của dự án
- Việc chấp hành các nguyên tắc, thể lệ tín dụng quy trình xét duyệt chưa
nghiêm túc. Các cán bộ tín dụng không xem xét kĩ hồ sơ và điều tra kĩ về khách
hàng cũng như việc đánh giá sai lệch về giá trị tài sản thế chấp đã làm cho nguy
cơ nợ quá hạn của ngân hàng tăng cao.
- Kiểm tra, giám sát vốn vay chưa chặt chẽ: Theo quy định tại khoản 1QĐ1627
thì tổ chức tín dụng có trách nhiệm giám sát quá trình vay vốn và trả nợ của
khách hàng. Trách nhiệm này thường gắn với cán bộ tín dụng trực tiếp thẩm
định việc cho vay.
- Định kỳ trả nợ chưa thích hợp với vòng luân chuyển vốn: kỳ hạn trả nợ được
hiểu là một khoảng thời gian trong thời hạn cho vay đã được thoả thuận giữa tổ
chức tín dụng và khách hàng mà tại cuối mỗi khoảng thời gian đó khách hàng
phải trả một phần hoặc toàn bộ tiền vay cho tổ chức tín dụng. Do vậy, kỳ hạn
trả nợ phải được phải xác định dựa trên chu kỳ sản xuất, kế hoạch bán hàng và
doanh thu.
- Tư tưởng chạy theo thành tích, tăng dư nợ một cách không căn cứ vượt lên
trên nhu cầu phát triển kinh tế và nhu cầu vốn cần thiết hợp lý của doanh
nghiệp và cả khả năng quản lý hiện có của các doanh nghiệp.
4- ảnh hưởng của nợ quá hạn
Nợ quá hạn ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng của một ngân hàng và. Tuy nhiên
ảnh hưởng của nợ quá hạn không chỉ dừng lại trong phạm vi ngân hàng. Sở dĩ
người ta phải quan tâm nhiều đến vấn đề nợ quá hạn của ngân hàng bởi nó có
ảnh hưởng sâu rộng tới các doanh nghiệp và cả nền kinh tế. Sau đây ta sẽ ngiên
cứu ảnh hưởng của nợ quá hạn:
*ảnh hưởng của nợ quá hạn đối với nền kinh tế:
- Sức ép lạm phát: NQH ở mức độ cao sẽ dẫn đến sự khan hiếm vốn một cách
giả tạo. Một khối lượng vốn tồn đọng trong các khoản nợ quá hạn dẫn đến tiền
trong lưu thông giảm sút gây sức ép tăng cùng tiền mà hậu quả là lạm phát.
- Đình chỉ sản xuất: NQH còn ảnh hưởng đến việc lưu thông tín dụng khiến vốn
ùn tắc không đến được nơi cần vốn để phát triển hoạt động sản xuất kinh
doanh, gây đình đốn ảnh hưởng xấu đến sự phát triển kinh tế.
-Khủng hoảng hệ thống tài chính ngân hàng, khủng hoảng kinh tế: ngân hàng
là kênh chủ yếu thực hiện huy động và cho vay phát triển kinh tế. Hoạt động
ngân hàng là hoạt động kinh tế mang tính dây truyền. Tỷ lệ NQH cao nếu
không kịp thời có biện pháp xử lý sẽ gây thua lỗ cho ngân hàng. Hoạt động huy
động vốn cho vay, đầu tư do vậy bị thu hẹp ảnh hưởng tiêu cực đến sự tăng
trưởng của nền kinh tế đồng thời trực tiếp làm khủng hoảng hệ thống tài chính
ngân hàng và khủng hoảng kinh tế xã hội.
*ảnh hưởng đối với ngân hàng:
- Giảm hiệu quả sử dụng vốn: NQH phát sinh đồng nghĩa với việc một phần
vốn kinh doanh của ngân hàng bị tồn đọng trong các khoản nợ này. Việc tồn
đọng này làm cho ngân hàng mất đi cơ hội làm ăn khác mà có thể đem lại lợi
nhuận cho ngân hàng. Nó làm giảm vòng quay vốn của ngân hàng. Nói cách
khác NQH phát sinh đã làm giảm doanh số cho vay của ngân hàng từ đó làm
giảm hiệu quả sử dụng vốn.
- Giảm lợi nhuận: thu nhập của ngân hàng chủ yếu phát sinh từ hoạt động cho
vay của ngân hàng. Đồng thời nguồn vốn của ngân hàng cũng chủ yếu từ nguồn
huy động phải trả chi phí huy động vốn. Do vậy, khoản vay không thu được dẫn
đến một bộ phận tài sản của ngân hàng bị đóng băng làm giảm thu nhập mà vẫn
phải trả chi phí huy động vốn. Kết quả là làm lợi nhuận của doanh nghiệp giảm.
- Giảm khả năng thanh toán: các khoản NQH phát sinh làm thay đổi kế hoạch
cũng như nguồn thanh toán các khoản tiền đến hạn. Hơn nữa, tỷ lệ Nợ quá hạn/
Tổng dư nợ cao sẽ dẫn đến tình trạng mất khả năng thanh toán của ngân hàng.
Nếu khách hàng nắm bắt được dấu hiệu này sẽ ồ ạt đến rút tiền và ngân hàng
gặp khó khăn trong huy động vốn càng làm trầm trọng thêm tình trạng này.
- Giảm uy tín của ngân hàng: do hoạt động kinh doanh chủ yếu bằng tiền của
người khác nên khi tỷ lệ NQH của ngân hàng cao tức là chất lượng tín dụng của
ngân hàng càng thấp có ảnh hưởng đến khả năng thanh toán của ngân hàng, sẽ
làm cho khách hàng không còn tin tưởng vào hiệu quả hoạt động kinh doanh
của ngân hàng dẫn đến việc làm giảm đáng kể các quan hệ giao dịch của ngân
hàng
- Nguy cơ phá sản: đây là ảnh hưởng nghiêm trọng nhất của NQH đối với hoạt
động ngân hàng. Nếu NQH ở mức cao không sớm được hạn chế sẽ dẫn tới hàng
loạt các ảnh hưởng xấu như đã kể trên và cuối cùng là sự phá sản của ngân
hàng.
*ảnh hưởng đối với khách hàng:
- Giảm tốc độ chu chuyển vốn : trong nền kinh tế hiện đại, hầu hết các hoạt
động thanh toán giao dịch của khách hàng đều được thực hiện thông qua ngân
hàng và hoạt động kinh doanh của khách hàng cũng chủ yếu dựa vào vốn vay
ngân hàng. Do vậy, tình trạng Nợ quá hạn dây dưa khó đòi của khách hàng sẽ
làm ảnh hưởng trực tiếp đến quan hệ của khách hàng với ngân hàng, làm giảm
tốc độ chu chuyển vốn của khách hàng.
- Tăng chi phí hoạt động: Lãi suất ngân hàng được quy định cao hơn mức lãi
suất trần. Như vậy nếu một doanh nghiệp phát sinh NQH sẽ làm tăng Chi phí
hoạt động lên và càng làm tăng gánh nặng trả nợ ngân hàng.
- Giảm uy tín: Việc phát sinh NQH sẽ làm khách hàng bị mất uy tín đối với
ngân hàng. Vậy mà trong hoạt động của mình, khách hàng có rất nhiều mối
quan hệ với ngân hàng. NQH phát sinh là vật cản lớn gây ra khó khăn cho
khách hàng trong quan hệ với ngân hàng. Sẽ không có một ngân hàng nào
muốn duy trì quan hệ lâu dài với doanh nghiệp có tỷ lệ nợ quá hạn cao bởi đây
chính là tín hiệu nói lên hoạt động kém hiệu quả doanh nghiệp.
5-Các dấu hiệu của khoản nợ có vấn đề:
Có nhiều dấu hiệu của khoản nợ có vấn đề, nhưng không có một mô hình nhất
định nào về khoản nợ có vấn đề. Dựa vào kinh nghiệm của cán bộ tín dụng mà
người ta đúc kết được một số dấu hiệu sau:
- Trì hoãn nộp các báo cáo tài chính: Bằng việc phân tích các báo cáo tài
chính, cán bộ tín dụng có thể tìm ra những dấu hiệu cơ bản của tình hình kinh
doanh kém hiệu quả của doanh nghiệp. Do vậy các doanh nghiệp thường cố
gắng tìm cách trì hoãn nộp các báo cáo tài chính
- Quan hệ với ngân hàng giảm: khách hàng có thái độ trì hoãn, lưỡng lự khi
đưa cán bộ tín dụng xuống thăm cơ sở sản xuất kinh doanh.
- Gia tăng bất thường hàng hóa tồn kho, khoản nợ thương mại, khoản nợ
phải thu: điều này nói lên hàng hoá của doanh nghiệp sản xuất ra tiêu thụ chậm
và phải cho nợ nhiều. Tình trạng này thường xuất hiện khi hàng hoá của doanh
nghiệp bị giảm sút về chất lượng hoặc không phù hợp với thị hiếu người tiêu
dùng gây ứ đọng hàng hoá làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh
của doanh nghiệp.
- Hoãn trả lãi vay ngân hàng chậm hơn thoả thuận đã quy định: Điều nói lên
khả năng thanh toán giảm hoặc có sự chây ỳ của doanh nghiệp đối với việc
thanh toán cho các ngân hàng.
- Thiên tai địch hoạ xảy ra ở mức độ nghiêm trọng: cũng là một dấu hiệu cho
thấy khách hàng sẽ bị ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh của
mình đòi hỏi có thời gian để phục hồi, thậm chí không phục hồi được nếu
không có sự giúp đỡ của nhà nước.
6 - Các biện pháp phòng ngừa phát sinh Nợ quá hạn:
Các ngân hàng thương mại hiện nay rất quan tâm đến các biện pháp phòng
ngừa có thể áp dụng để hạn chế những thiệt hại trong hoạt động sản xuất kinh
doanh của mình:
*Đối với các khoản cho vay mới cần:
- Nghiên cứu khách hàng:
Tìm hiểu nắm bắt khách hàng là một trong những yếu tố tạo nên thành công của
ngân hàng. Vì vậy trước khi thiết lập quan hệ tín dụng, ngân hàng phải nghiên
cứu rõ về khách hàng của mình. Trên cơ sở đó ngân hàng đánh giá khả năng chi
trả của khách hàng.
- Thiết lập hệ thống thông tin khách hàng:
Đây là một công cụ đắc lực giúp cho cả ngân hàng và khách hàng cùng phát
triển. Họat động tín dụng của ngân hàng có mối quan hệ chặt chẽ với hoạt động
khách hàng. Doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển không thể thiếu ngân
hàng. Ngân hàng là nhà quản lý ngân quỹ giúp các doanh nghiệp, cung cấp các
khoản tín dụng cho doanh nghiệp hoạt động vào những thời điểm khó khăn và
thực hiện dịch vụ thanh tóan giữa các doanh nghiệp. Đồng thời, sự phát triển
của các doanh nghiệp có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của ngân hàng.
Với dịch vụ này, ngân hàng có thể tạo ra một thị trường mới, tăng thêm lợi
nhuận đồng thời giảm được rủi ro.
- Phân tán rủi ro:
Để tránh được rủi ro, ngân hàng cần đa dạng hoá đối với tượng cho vay, tránh
chỉ dồn vốn vào một số ngành nghề nhất định trong nền kinh tế, thực hiện đồng
tài trợ với các khoản vay lớn mà ngân hàng không thể kiểm soát nổi. Ngoài ra
ngân hàng có thể tham gia bảo hiểm để tránh rủi ro.
- Bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ tín dụng:
Đội ngũ cán bộ tín dụng là đội ngũ có quan hệ trực tiếp với khách hàng, trực
tiếp làm công tác thẩm định khách hàng. Do vậy trình độ của cán bộ tín dụng có
ảnh hưởng khá quan trọng đến chất lượng của các khoản vay.
*Đối với khoản nợ có dầu hiệu xấu:

Xem chi tiết: Tài liệu luan van no qua han doc