Hoạt động cứu trợ xã hội Việt Nam

Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Một xã hôi muốn phát triển bền vững thì không chỉ có tăng trưởng kinh tế
mà còn phải đảm bảo sự công bằng , bình đẳng và một môi trường chính trị
ổn định . Vị thế cứu trợ xã hội là chính sách xã hội quan trọng để vừa đảm
bảo phát triển kinh tế vừa đạt được mục tiêu công bằng và ổn định . Đông thời
chính sách cứu trợ xã hội được thực hiện sẽ góp phần nâng cáo tính ưu việt
của thể chế chính trị , tạo ra một xã hội nhân ái văn minh , từ đó góp phần
đảm bảo an toàn xã hội ổn địn chính trị và thúc đẩy kinh tế phát triển .
II. Thực tiễn hoạt động cứu trợ xã hội Việt Nam :
1. Các hình thức cứu trợ xã hội VN :
a. Cứu trợ xã hội thường xuyên :
Là hình thức cứu trợ mang tính định kì , lặp đi lặp lại áp dụng với đối
tượng rơi vào hoàn cảnh khó khăn kéo dài .
* Đối tượng :
1. Đối với trẻ em mồ côi :
Trẻ em dưới 16 tuổi mồ côi cả cha lẫn mẹ hoặc bị bỏ rơi, bị mất nguồn nuôi
dưỡng và không còn người thân thích ruột thịt (Ông, bà nội ngoại; bố mẹ nuôi
hợp pháp, anh chị) để nương tựa.
Trẻ em dưới 16 tuổi chỉ mồ côi cha hoặc mẹ nhưng người còn lại (mẹ hoặc
cha) mất tích theo quy định tại Điều 88 của bộ luật Dân sự hoặc không đủ
năng lực, khả năng để nuôi dưỡng (như tàn tật nặng, đang trong thời gian
chấp hành án phạt tù tại trại), không có nguồn nuôi dưỡng và không có người
thân thích để nương tựa.
Trường hợp trẻ em mồ côi nêu tại điểm a, b nói trên tuy còn người thân thích
nhưng người thân thích không đủ khả năng để nuôi dưỡng (người thân thích
dưới 16 tuổi hoặc trên 60 tuổi hoặc bị tàn tật nặng, đang trong thời gian thị
5
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
hành án phạt tù tại trại, gia đình thuộc diện hộ nghèo theo chuẩn mực do Bộ
Lao động-Thương binh và Xã hội công bố áp dụng cho từng thời kỳ) cũng
được xem xét hưởng trợ cấp cứu trợ xã hội.
2. Đối với người già cô đơn không nơi nương tựa:
Người từ đủ 60 tuổi trở lên sống độc thân không có con (con đẻ hoặc con nuôi
hợp pháp); không có cháu ruột và người thân thích cưu mang để nương tựa,
không có nguồn thu nhập.
Người từ đủ 60 tuổi trở lên tuy còn vợ hoặc chồng nhưng già yếu, không có
con đẻ, con nuôi hợp pháp, cháu ruột thịt và người thân thích nương tựa;
không có nguồn thu nhập.
Trong trường hợp người già nêu tại điểm a, b nói trên tuy có con, cháu và
người thân thích để nương tựa nhưng con cháu và người thân thích không đủ
khả năng để nuooi dưỡng (như gia đình thuộc diện nghèo, bản thân con, cháu
và người thân thích dưới 16 tuổi hoặc trên 60 tuổi, đang trong thời kỳ thi hành
án phạt tù tại trại hoặc bị tàn tật nặng) cũng được xem xét hưởng trọ cấp cứu
trợ xã hội.
Riêng trường hợp người già là phụ nữ cô đơn không nơi nương tựa,
không có nguồn thu nhập từ đủ 55 tuổi trở lên, hiện đang hưởng trợ cấp cưu
trợ xã hội vẫn tiếp tục được hưởng.
3. Người tàn tật nặng không có nguồn thu nhập và không có nơi nương tựa;
người tàn tật nặng tuy có người thân thích nhưng họ già yếu hoặc gia đình
nghèo không đủ khả năng kinh tế để chăm sóc .
4. Người tâm thần mãn tính là người mắc bệnh tâm thần thuộc các loại tâm
thần phân liệt, rối loạn tâm thần đã được cơ quan y tế chuyên khoa tâm thần
6
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
chữa trị nhiều lần nhưng chưa thuyên giảm và có kết luận bệnh mãn tính,
sống độc thân không nơi nương tựa hoặc gia đình thuộc diện đói nghèo.
* Chế độ cứu trợ XH :
1. Mức trợ cấp cứu trợ xã hội thường xuyên:
Đối với trẻ em mồ côi bị mất nguồn nuôi dưỡng, người già cô đơn
không nơi nương tựa, không có nguồn thu nhập . Chủ tịch Uỷ ban nhân dân
cấp tỉnh có thể điều chỉnh cho phù hợp tình hình thực tế của địa phương,
nhưng không được thấp hơn mức quy định như sau:
- Trợ cấp cứu trợ xã hội thường xuyên cho đối tượng sống tại gia đình do xã,
phường quản lý bằng 65.000 đ/người/tháng.
- Trợ cấp sinh hoạt phí nuôi dưỡng tại các cơ sở Bảo trợ Xã hội thuộc Nhà
nước bằng 140.000 đ/người/tháng; riêng đối với trẻ em dưới 18 tháng tuổi
phải ăn thêm sữa, mức trợ cấp bằng 210.000 đ/người/tháng.
- Mức trợ cấp sinh hoạt phí nuôi dưỡng thấp nhất đối với người tâm thần mãn
tính tại các cơ sở Bảo trợ xã hội của Nhà nước bằng 160.000
đồng/người/tháng.
2. Khoản trợ cấp ngoài trợ cấp thường xuyên cho đối tượng sống tại cơ sở
Bảo trợ xã hội
- Trợ cấp để mua sắm tư trang, vật dụng phục vụ cho sinh hoạt, đời sống
hàng ngày gồm các đồ dùng như: Quần áo, khăn mặt, bàn chải đánh răng,
kem đánh răng, xà phòng giặt, dép nhựa, chăn, chiếu, màn .
- Trợ cấp mua thuốc chữa bệnh thông thường theo các khoản mục quy định
như cán bộ công nhân viên chức được sử dụng tại trạm y tế cơ quan.
- Trợ cấp mua sách giáo khoa và đồ dùng học tập đối với trẻ em đi
học phổ thông, bổ túc văn hoá. Mức trợ cấp được căn cứ vào cấp học, lớp
học.
7
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
- Trợ cấp hàng tháng vệ sinh cá nhân đối với đối tượng nữ trong độ tuổi sinh
đẻ;
- Trợ cấp mai táng.
Các khoản trợ cấp nêu trên do Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh quyết
định cho phù hợp với tình hình thực tế của từng địa phương.
b. Cứu trợ xã hội đột xuất :
Là hình thức cứu trợ mang tính tức thời nhằm đối phó với các biến cố
xảy ra mang tính thảm họa .
* Đối tượng :
Đối tượng thuộc diện cứu trợ xã hội đột xuất là những người hoặc hộ gia
đình khó khăn do hậu quả thiên tai hoặc những lý do bất khả kháng được xác
định như sau:
1. Hộ gia đình
a) Gia đình có người bị chết, mất tích do hậu quả thiên tai, tham gia cứu hộ,
cứu tài sản của Nhà nước và nhân dân.
b) Gia đình có nhà ở bị đổ, sập, trôi, cháy, hỏng nặng không có chỗ ở. Trong
trường hợp gia đình sống trên tàu, thuyền, nà tàu, thuyền, bị vỡ, bị chìm hư
hỏng nặng không còn chỗ ở cũng được xem xét cứu trợ.
c) Gia đình mất phượng tiện sản xuất chính làm cho gia đình lâm vào cảnh
thiếu đói.
2. Về người:
a) Người bị thương nặng do hậu quả của thiên tai, tham gia cứu hộ, cứu tài
sản của Nhà nước và nhân dân.
b) Người thiếu đói do giáp hạt, gia đình thuộc diện nghèo.
c) Người gặp phải rủi ro ngoài vùng cư trú bị thương nặng phải vào bệnh viện
điều trị hoặc chết, gia đình không biết để chăm sóc hoặc mai táng.
8
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
d) Người lang thang xin ăn do Sở Công an phối hợp với Sở Lao động-Thương
binh và Xã hội và các cơ quan chức năng cấp tỉnh đưa vào cơ sở Bảo trợ xã
hội trong thời gian tập trung chờ đưa về gia đình.
* Chế độ cứu trợ XH :
1. Đối tượng quy định tại Điểm a khoản 1 được hưởng chế độ cứu trợ xã hội
đột xuất một lần cho việc mai táng người bị chết hoặc trợ cấp một lần cho gia
đình để lo hương khói, phúng viếng cho người mất tích .
Trường hợp chính quyền địa phương đứng ra mai táng cũng được thanh
toán bằng mức trợ cấp cho gia đình .
2. Đối tượng quy định tại Điểm b khoản 1 được hưởng chế độ cứu trợ xã hội
đột xuất 1 lần cho việc dựng lại và sửa chữa nhà ở.
3. Đối tượng quy định tại Điểm c khoản 1 và Điểm b khoản 2 được hỗ trợ
cứu đói, thời gian từ 1-3 tháng.
4. Đối tượng quy định tại Điểm a khoản 2 được hỗ trợ một phần chi phí điều
trị.
5. Đối tượng quy định tại Điểm c khoản 2 được hỗ trợ một phần chi phí điều
trị. Trường hợp bị chết, chính quyền địa phương hay đơn vị đứng ra mai táng
thì cũng được thanh toán bằng mức trợ cấp cho gia đình .
6. Đối tượng là người lang thang xin ăn trong thời gian tập trung phân loại
được trợ cấp 5.000 đ/ngày trong thời gian không quá 15 ngày.
Mức trợ cấp cứu trợ xã hội đột xuất đối với từng nhóm đối tượng quy
định tại trên đây do Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tuỳ theo
mức độ thiệt hại, thiếu đói và khả năng huy động nguồn lực.
9
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
2. Nguồn tài chính :
- NSNN cân đối hàng năm ; ngân sách tỉnh ,huyện ,xã ,tự cân đối .
- Do các tổ chức cá nhân trong ngoài nước ủng hộ .
- Trợ giúp của nước ngoài , tổ chức quốc tế hỗ trợ trực tiếp cho địa phương
hoặc thông qua CP , các đoàn thể xã hội .
Trong các nguồn tài chính này thì NSNN là nguồn chủ yếu . Với trách
nhiệm tổ chức quản lý xã hội và điều hòa phân phối lại nguồn quỹ quốc gia ,
hàng năm NN phải trích từ ngân sách để thực hiện cứu trợ xã hội bao gồm cả
cứu trợ thường xuyên và cứu trợ đột xuất .
Nguồn tài chính thứ hai cho hoạt động cứu trợ là từ nhân dân , bao gồm
sự đóng góp hảo tâm của các cá nhân và gia đình , của các tổ chức đoàn thể
xã hội , cảu các doanh nghiệp trong cộng đồng . Đây là nguồn lực có tiềm
năng rất lớn .
Một nguồn tài chính khác cho hoạt động cứu trợ xã hội cần đước nhắc
đến là nguồn trợ giúp quốc tế . Đây cũng là một nguồn lực tài chính quan
trọng cho hoạt động cứu trợ xã hội , đặc biệt là đối với một nước nghèo như
nước ta .
3. Thực trạng hoạt động cứu trợ xã hội ở nước ta :
a. Cơ cấu tổ chức hoạt động cứu trợ XH :
* Đối với hoạt động cứu trợ đột xuất :
Trước đây các cơ quan báo chí , doanh nghiệp được trực tiếp đem tiền
hàng đi cứu trợ. Nhưng hiện nay Mặt trận Tổ quốc các cập sẽ là nơi tiếp nhận
tiền , hàng cứu trợ . Sau khi hình thành hệ thống ban cứu trợ từ trung ương
đến địa phương, tiền cứu trợ sẽ được phân phối đến cấp tỉnh (bằng hình thức
chuyển qua tài khoản), và cấp tỉnh sẽ phân bổ số tiền cứu trợ đó xuống huyện,
xã dựa trên tình hình thực tế ở địa phương. Có thể mọi người hình dung việc
cứu trợ phải qua nhiều tầng nấc, nhưng đó là sự cần thiết vì chỉ có ban cứu trợ
cấp xã mới có thể nắm được sát nhất tình hình thiệt hại trên địa bàn.
10
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Các quỹ xã hội, quỹ từ thiện, các cơ quan báo chí hưởng ứng lời kêu gọi
của ủy ban mặt trận tổ quốc các cấp sẽ được vận động mỗi khi có thiên tai, sự
cố nghiêm trọng. Tuy vậy, các tổ chức khác muốn vận động phải được sự cho
phép của mặt trận tổ quốc các cấp. Trước khi phân phối, mặt trận sẽ mời các
cơ quan đóng góp cho ý kiến về việc phân hàng cứu trợ đi đâu, biện pháp như
thế nào. Nếu cá nhân, tổ chức đóng góp hảo tâm yêu cầu chuyển hàng đến địa
chỉ cụ thể, ban cứu trợ sẽ chuyển đúng theo yêu cầu.
* Đối với hoạt động cứu trợ thường xuyên :
Được tổ chức từ TW tới địa phương , theo đó CP sẽ ban hành những quy định
chung về chế độ cứu trợ XH ( đối tượng hưởng , mức được hưởng , ) và áp
dụng xuống đến từng địa phương như đã trình bày ở phần trên .
b. Những thành tựu trong cứu trợ xã hội VN :
* Đối với hoạt động cứu trợ xã hội thường xuyên :
Hiện nước ta có khoảng 160.000 trẻ em mồ côi, trong đó có 88.000 em
không còn nơi nương tựa, hoàn cảnh kinh tế rất khó khăn. Trong số 88.000
em đó, Nhà nước đã giải quyết trợ cấp xã hội thường xuyên khoảng 60.000
em, bao gồm: 10.000 em đang được nuôi dưỡng, chăm sóc trong các cơ sở
bảo trợ xã hội với mức trợ cấp thấp nhất 240.000đ/em/tháng; gần 50.000 em
hưởng trợ cấp xã hội thường xuyên tại cộng đồng, với mức trợ cấp tối thiểu
120.000đ/em/tháng và số còn lại do họ hàng, cộng đồng cưu mang hoặc được
nhận làm con nuôi .
Cách đây hơn 20 năm (từ 22-12-1987) tổ chức Làng trẻ em SOsS quốc tế
đã ký với Chính phủ Việt Nam xây dựng các Làng trẻ em SOS Việt Nam
nhận nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ em mồ côi, trẻ em có số phận không
may để trở thành người có ích cho xã hội và đất nước. Trải qua hơn 20 năm,
nhờ sự tài trợ tận tình của tổ chức Làng trẻ em SOS quốc tế, đến nay Việt
Nam đã có 13 làng trẻ em được xây dựng tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và
nhiều địa phương trên cả nước; nuôi dạy gần 3.000 trẻ mồ côi, được học hành,
11
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
dạy nghề và tạo việc làm, nhiều cháu sau khi trưởng thành đã ra ngoài xã hội,
đi làm, có thu nhập, có cuộc sống gia đình hạnh phúc.
Những em đang sống tại các trung tâm không những được nuôi dưỡng
,chăm sóc , học tập , mà hàng năm Trung tâm cũng tổ chức những ngày Lễ,
Tết ( Trung thu , quốc tế thiếu nhi , Tết cổ truyền , ) để các em có thể được
hưởng niềm vui như những đứa trẻ bình thường khác .
Như trong dịp Tết cổ truyền vừa qua tỉnh Kiên Giang đã tổ chức cho hơn
600 trẻ em mồ côi, lang thang, khuyết tật… thành phố Rạch Giá ăn tết. Buổi
họp mặt được tổ chức từ hỗ trợ của một số doanh nghiệp và nhà hảo tâm, với
tổng kinh phí trên 300 triệu đồng. Trên 620 trẻ em mồ côi, lang thang, khuyết
tật, nạn nhân chất độc cam… đã được trao quà tết, mỗi phần gồm quần áo,
sữa, và phần lì xì 200 ngàn đồng.
Ngoài ra các tổ chức , doanh nghiệp , cá nhân trong ngoài nước cũng
thường xuyên thăm hỏi , tặng quà , trợ giúp các em không những trong cuộc
sống hiện tại mà còn dạy nghề , hướng nghiệp giúp các em có được những kĩ
năng , kiến thức tự lập cuộc sống sau này .
Theo báo cáo chưa đầy đủ của các địa phương đến tháng 9 năm 2008
tổng số đối tượng bảo trợ xã hội trong toàn quốc có gần 1,3 triệu người thuộc
diện hưởng trợ cấp thường xuyên (trong đó có gần 40 ngàn đối tượng có hoàn
cảnh đặc biệt khó khăn sống trong các cơ sở bảo trợ xã hội). Trong những
năm qua, công tác trợ giúp, trợ cấp xã hội đã góp phần quan trọng trong việc
ổn định đời sống vật chất và tinh thần của các đối tượng bảo trợ xã hội.
Những đối tượng bảo trợ xã hội không có điều kiện sống tại công đồng được
tiếp nhận vào cơ sở bảo trợ xã hội có cuộc sống ổn định .
- Về chăm sóc sức khoẻ:
Hầu hết các cơ sơ bảo trợ xã hội đều có cán bộ y tế, trang thiết bị, tủ
thuốc, dụng cụ y tế phù hợp, bảo đảm chăm sóc sức khoẻ ban đầu, sơ cấp cứu
khi cần thiết, mở sổ theo dõi và kiểm tra sức khoẻ định kỳ cho từng đối tượng.
Đối với cơ sở có nhiệm vụ chỉnh hình - phục hồi chức năng thì đều có cán bộ
12
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
và trang thiết bị phục hồi chức năng cho đối tượng, chủ động đẩy mạnh hoạt
động chỉnh hình- phục hồi chức năng đối với từng người tàn tật, giúp họ tự
tập luyện và khơi dậy tính kiên trì, để vượt lên chính mình.
- Hoạt động học văn hoá, học nghề:
Cơ sở bảo trợ xã hội đã bảo đảm cho trẻ em đang nuôi dưỡng trong cơ sở
được tiếp cận giáo dục trong các trường phổ thông công lập, dân lập hoặc các
trung tâm giáo dục thường xuyên hoặc tại cơ sở bảo trợ xã hội; Do thực hiện
tốt công tác này nên đã có nhiều học sinh có kết quả học tập tốt. Việc tổ chức
học nghề cho các đối tượng trong những năm qua cũng được quan tâm đúng
mức. Một số cơ sở tổ chức các lớp dạy cắt may, thêu, mộc dân dụng, cơ khí,
gò, hàn, sửa chữa xe máy, tivi, đã có hàng ngàn đối tượng ở các cơ sở được
học nghề và tạo được việc làm. Như cơ sở bảo trợ nuôi dưỡng và dạy nghề
cho trẻ tàn tật của tỉnh Hải Dương là một trong những cơ sở điển hình. Các
em khi tốt nghiệp các khóa học nghề hầu hết đều có việc làm và mức thu nhận
từ 1,5 đến 2,5 triệu đồng/người/tháng.
- Hoạt động văn hoá - thể thao:
Những năm qua các cơ sở bảo trợ xã hội đã tổ chức hoạt động dạy hát, dạy
nhạc hoặc tổ chức hoạt động văn nghệ, thể thao, vui chơi giải trí hàng tuần
cho các đối tượng; trang bị tủ sách, phòng đọc; cung cấp sách, báo, tạp chí,
đài, ti vi để cung cấp thông tin cho các đối tượng sống trong cơ sở bảo trợ xã
hội. Đối với những người có khả năng tham gia các hoạt động, ít nhất trong
mỗi ngày có một giờ để tham gia các hoạt động thể dục, thể thao và vui chơi
giải trí, đọc sách, báo, tạp chí phù hợp với sức khoẻ và độ tuổi. Những hoạt
động văn hoá, văn nghệ, thể thao tạo lên bầu không khí lành mạnh, giúp các
đối tượng có cơ hội tiếp xúc, giao lưu, tinh thần thoải mái hơn, đặc biệt đối
với các Trung tâm nuôi dưỡng người tâm thần.
Nhà nước đã thành lập các trung tâm nuôi dưỡng người già cô đơn ở tất
cả các tỉnh thành trong cả nước
13
Website: http://www.docs.vn Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368
Như trung tâm Nuôi dưỡng - bảo trợ người già và tàn tật Chánh Phú Hòa
trực thuộc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội TP Hồ Chí Minh, đến nay
trung tâm đã tiếp nhận quản lý, nuôi dưỡng và chăm sóc gần 1.500 người già,
tàn tật, neo đơn sống lang thang đi ăn xin, nằm viện bị bỏ rơi, không nơi
nương tựa tại TP Hồ Chí Minh
Trung tâm nuôi dưỡng người già và trẻ em tàn tật Thuỵ An( Ba Vì , Hà
Tây ) là mái nhà cho gần 100 người già cô đơn, 124 trẻ em tàn tật và 70 trẻ sơ
sinh mồ côi. Trong số các trẻ em tàn tật thì phần lớn đã từng lang thang hoặc
bị bỏ rơi trên hè phố, chỉ có 30 em còn đủ khả năng nhận biết và tự chủ được
hành vi của mình. Trong số 146 người lớn tại trung tâm, có 100 cụ già, trong
đó gần 50 cụ là người tàn tật. Trước khi đưa về trung tâm, phần lớn các cụ già
đều từng đi lang thang ăn xin hoặc bị người nhà bỏ rơi. Mỗi cảnh đời ở trung
tâm đều éo le và bất hạnh .
Trung tâm nuôi dưỡng người già và trẻ tàn tật Hà Nội hiện đang nuôi
dưỡng 304 đối tượng người già cô đơn, không nơi nương tựa và trẻ em tàn tật
mồ côi; trong đó riêng trẻ em là 124 cháu tật nguyền, không có cha mẹ.
Và còn rất nhiều các trung tâm khác nữa trên khắp đất nước đang nỗ lực
hết sức mình trong công tác cứu trợ xã hội . Tuy còn gặp nhiều khó khăn về
kinh phí, nhân lực nhưng các trung tâm cũng luôn cố gắng đáp ứng tốt nhất sự
chăm sóc đến các đối tượng được cứu trợ .
* Đối với hoạt động cứu trợ xã hội đột xuất :
Nước ta nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa , chính điều kiện khí hậu đó
hàng năm đã gây nên cho nước ta nhiều trận lũ lụt và làm cho nhiều người
dân lâm phải hoàn cảnh khó khăn ( thiếu thốn về thức ăn , nước uống , quần
áo , ) . Khi đó các tổ chức cứu trợ xã hội dưới sự chỉ đạo của CP đã thực
hiện các đợt cứu trợ đem tiền ,hàng cứu trợ đến tận tay người dân gặp nạn .
Đồng thời còn hỗ trợ để ổn định cuộc sống của họ sau khi thiên tai qua đi .
Như trong đợt lũ năm 2008 vừa qua , Trung ương Hội chữ thập đỏ Việt
Nam đã quyết định cứu trợ đợt đầu cho 10 tỉnh thành bị ngập lụt với tổng giá
14

Xem chi tiết: Hoạt động cứu trợ xã hội Việt Nam